Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 670/22 od 19.05.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu reviziju je blagovremeno izjavio tuženi zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o istoj odlučuje primenom odredbe člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je dozvolio odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog na osnovu člana 404. ZPP („Sl. glasnik RS“, br. 72/11...18/20) smatrajući da postoji potreba za ujednačavanjem sudske prakse imajući u vidu drugačiju sudsku praksu u istoj činjenično pravnoj situaciji izraženoj u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku i našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog na poslovima ..., na osnovu ugovora o uređenju međusobnih odnosa od 12.05.2015. godine, kojim je u članu 7. tačka 5. i 6, ugovoreno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišeg odmora u visini predviđenoj Pravilnikom o zaradi, naknadi zarade i drugim primanjima kod tuženog. Tuženi je, kao poslodavac, priznao pravo na tražene isplate i uvrstio ih u plan i program poslovanja za 2016. godinu, 2017. godinu, 2018. godinu i 2019. godinu, s tim da ih nije prikazao kao posebne stavke. Tužilac zahtev za isplatu navedenih troškova zasniva na odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti od 18.03.2015. godine. Iz nalaza i mišljenja veštaka proizlazi da je isplata toplog obroka i regresa vršena u skladu sa Pravilnikom tuženog od 06.04.2015. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom, jer tuženi ovu naknadu u utvrđenim iznosima nije tužiocu isplatio, a odlukom od 13.05.2016. godine je priznao pravo na tražene isplate, pa su usvojili postavljeni tužbeni zahtev i obavezali tuženog da tužiocu naknadi navedene troškove.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakvo stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine), propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, te obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom smatraju se primanja iz radnog odnosa kao što su, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženi je uspeo u sporu, pa mu saglasno odredbama člana 153, 154. i 163. ZPP, pripada pravo na naknadu opredeljenih troškova celog postupka u iznosu od 131.364,00 dinara. Tuženom su dosuđeni troškovi za: sastav odgovora na tužbu i jednog obrazloženog podneska po 9.000,00 dinara, dva održana ročišta po 10.500,00 dinara, pet neodržanih ročišta po 6.000,00 dinara, sastav žalbe i revizije po 18.000,00 dinara, kao i troškovi takse na odgovor na tužbu 1.757,00 dinara, žalbu i drugostepenu odluku po 3.516,00 dinara, reviziju 7.030,00 dinara i revizijsku odluku 10.545,00 dinara, sve odmereno prema Tarifi o nagradama i naknadi troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“, br. 121/12...99/20) i Taksenoj tarifi iz Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, br. 28/94 ... 95/18).

Predsednik veća – sudija

Spomenka Zarić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić