U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilaca: AA iz ..., BB iz ..., VV iz ..., GG iz ..., DD iz ... i ĐĐ iz ..., čiji je punomoćnik Vladimir Milanović, advokat iz ..., protiv tužene Opšta bolnica Valjevo iz Valjeva, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilja izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 332/22 od 21.10.2022. godine, u sednici održanoj 20.09.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilja izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 332/22 od 21.10.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Valjevu P1 251/21 od 15.11.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje AA, pa je obavezana tužena da tužilji na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 189.893,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 35.412,18 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje BB, pa je obavezana tužena da tužilji na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 189.997,68 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 33.325,97 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom trećim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje DD, pa je obavezana tužena da tužilji na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 178.677,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 33.915,88 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom četvrtim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje VV, pa je obavezana tužena da tužilji na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 201.635,45 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 36.679,34 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom petim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje ĐĐ, pa je obavezana tužena da tužilji na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 197.254,20 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 36.317,74 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom šestim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje GG, pa je obavezana tužena da tužilji na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 195.326,45 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 36.257,85 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom sedmim izreke, obavezana je tužena da tužiljama na ime troškova parničnog postupka plati iznos od 364.764,89 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 332/22 od 21.10.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom izreke i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje AA, kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime toplog obroka i regresa - razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 189.083,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 35.412,18 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu drugom izreke i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje BB, kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime toplog obroka i regresa - razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 189.997,68 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 33.325,97 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom trećim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu trećem izreke i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje DD, kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime toplog obroka i regresa - razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 178.677,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 33.915,88 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom četvrtim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu četvrtom izreke i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje BB, kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime toplog obroka i regresa - razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 201.635,45 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 36.679,34 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom petim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu petom izreke i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje ĐĐ, kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime toplog obroka i regresa - razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 197.254,20 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 36.317,74 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom šestim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu šestom izreke i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje GG, kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime toplog obroka i regresa - razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 195.326,45 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.10.2021. godine do konačne isplate, kao i iznos od 36.257,85 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 30.09.2021. godine. Stavom sedmim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu sedmom izreke prvostepene presude, pa je odbijen zahtev tužilja da se obaveže tužena da im plati na ime troškova parničnog postupka iznos od 364.764,89 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom osmim izreke, obavezane su tužilje da tuženoj naknade troškove drugostepenog postupka u iznosu od 29.132,60 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilje su blagovremeno izjavile reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, u smislu odredbe člana 408, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, dok se na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka revizijom određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u periodu potraživanja bile zaposlene kod tužene sa koeficijentima za obračun i isplatu plata 7,34, 6,38 i 7,24. Tužena je u spornom periodu tužiljama obračunavala platu množenjem koeficijenta radnog mesta tužilja i propisane osnovice, nakon čega je celokupno obračunatu platu sa uvećanjima i naknadama upoređivala sa miminalnom zaradom i po potrebi dopunjavala do iznosa minimalne zarade. U obračunskim listama na ime tužilja za utuženi period tužena je tužiljama iskazala platu u visini minimalne zarade koliko je istima i isplaćeno. Visina potraživanja na ime naknade za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko – finansijsku oblast.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbene zahteve primenom odredaba člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i člana 111. Zakona o radu, zaključivši da u minimalnoj zaradi nije sadržana naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa da je tužena dužna da te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, a prema najpovoljnijim kriterijumima za tuženog u važećim Posebnim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbene zahteve iz razloga što su u skladu sa članom 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, koji se kao lex specialis primenjuje na obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama u koeficijentu za obračun plate sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, uz dodatnu argumentaciju da Posebnim kolektivnim ugovorom nije predviđeno ovo pravo zaposlenih.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 157/20), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019...58/2020) u odredbi člana 91, a Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br.106/18) u odredbi člana 90. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), da osnovna plata pripada zaposlenom koj radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade; članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 19/21), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br.106/18), kao i Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019...58/2020) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilja. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiljama ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njihove plate, pa činjenica da im je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini i u situaciji kada je bila niža od minimalne zarade) po oceni Vrhovnog suda bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Sa iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić