Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2710/22 od 22.06.2022. godine, preinačena je presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1465/21 od 07.04.2022. godine i obavezan je tuženi da za period 01.04.2018 – 31.03.2021. godine isplati tužiljama: AA iz ... na ime neisplaćenih troškova za ishranu u toku rada iznos od 89.728,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, iznos od 16.853,91 dinar na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime ishrane u toku rada, za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine, iznos od 83.692,22 dinara na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.712,24 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine; BB iz ... na ime neisplaćenih troškova za ishranu u toku rada iznos od 108.129,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, iznos od 22.378,08 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime ishrane u toku rada, za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine, iznos od 83.692,22 dinara na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.712,24 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine; VV iz ... na ime neisplaćenih troškova za ishranu u toku rada iznos od 107.077,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, iznos od 22.446,05 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime ishrane u toku rada, za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine, iznos od 83.692,22 dinara na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.712,24 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine; GG iz ... na ime neisplaćenih troškova za ishranu u toku rada iznos od 81.491,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, iznos od 15.647,80 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime ishrane u toku rada, za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine, iznos od 83.692,22 dinara na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.712,24 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 20.12.2021. godine; odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka, pa je obavezana tužena da tužiljama naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 233.022,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate i da tužiljama naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 118.022,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

Pobijana presuda je doneta bez bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u periodu 01.04.2018. - 31.03.2021. godine bile u radnom odnosu kod tuženog i obavljale su poslove ... sa II stepenom stručne spreme i koeficijentom 6,83. U tom periodu, tuženi je tužiljama obračunavao i isplaćivao zaradu tako što je osnovicu, koju objavljuje Vlada Republike Srbije množio koeficijentom radnog mesta na osnovu metoda obračuna plate od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), a počev od 2001. godine. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate u navedenom periodu bila niža od iznosa minimalne zarade, tuženi je tužiljama vršio korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužiljama isplaćivana plata u visini minimalne zarade. Na obračunskim listama plate tužiljama nije iskazivana kao posebna stavka naknada za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, već su kao posebne stavke iskazani redovan rad i korekcija do minimalne zarade. Veštačenjem je utvrđeno da je tužiljama u utuženom periodu, u nedostatku parametara za obračun traženih troškova, na osnovu najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, na ime naknade troškova toplog obroka pripadao dnevni iznos od 250,00 dinara bruto, a na ime troškova za regres u visini 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou. Primenom navedenog parametra tužiljama su veštačenjem utvrđena potraživanja na ime traženih naknada za sporni period u mesečnim iznosima bliže navedenim u izreci prvostepene presude.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je, imajući u vidu odredbe Zakona o javnim službama, Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, Posebnog kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove, čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Sl.glasnik RS“ broj 1/15...58/20), te Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, zauzeo stanovište da tužbeni zahtev za isplatu naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije osnovan, uz obrazloženje da je Zakon o platama u državnim organima i javnim službama matični zakon, koji je tuženi u utuženom periodu primenjivao i koji u pogledu plata tužilaca normira vrednosti koje su utvrđene od strane Vlade Republike Srbije, kroz osnovice za obračun plata u javnim službama i državnim organima, uz primenu Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama. Tuženi je primenjivao i odredbe Zakona o budžetskom sistemu, koji propisuje da Uprava za trezor vrši obračun zarada, odnosno plata, uvećanja zarada, odnosno dodataka na platu, naknada i druga primanja, pa se ni iz navedenog ne može utvrditi nezakonitost u postupanju tuženog. Prvostepeni sud nalazi da, u situaciji kada su posebnim aktom regulisana prava, obaveze i odgovornosti zaposlenog, u konkretnom slučaju pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, nema mesta primeni odredbe člana 118. Zakona o radu, jer su navedene naknade, shodno posebnom zakonu, inkorporirane u koeficijent. Takođe, važećim Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, nije bilo ugovoreno pravo zaposlenih na isplatu naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, usled čega je tužena u svemu postupala prema važećim zakonskim propisima i opštim aktima.

Drugostepeni sud ne prihvata iznetu argumentaciju prvostepenog suda, nalazeći da je pogrešno primenjeno materijalno pravo. Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu te usvojio tužbeni zahtev tužilja i obavezao tuženog da im isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu, sa pripadajućom kamatom, jer je zaključio da u iznosu minimalne zarade definisanom u članu 111. Zakona o radu, ne može biti sadržana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po nalaženju drugostepenog suda, u situaciji kada je tuženi tužiljama isplaćivao minimalnu zaradu, sledi da tužiljama nije isplaćena naknada za ishranu i regres, pa je tuženi dužan da tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, prema kriterijumima u uporednim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, a koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Prema stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, revizijom se osnovano ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev tužilja.

Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“ br. 42/91 ... 83/14) propisano je da se javnom službom u smislu ovog zakona smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnost odnosno poslove kojima se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana i organizacija, kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3)). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18), u odredbi člana 90. određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom ( stav 3).

Odredba člana 91. Posebnog Kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19 i 58/20) određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom ( stav 3).

Odredbama člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a stavom 2. ovog člana propisano je da visina troškova iz stava 1. tačka 5) ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2).

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. (tačka 13) te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u zdravstvenim ustanovama.

Prema stavu Vrhovnog kasacionog suda usvojenom na sednici Građanskog odeljenja održanoj 05.07.2022. godine, zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene u zdravstvenoj ustanovi - institutu, pa se na utvrđivanje i obračun njihovih plata, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, niti Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18), kao ni Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19 i 58/20), niti prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine, i s obzirom na to da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiljama isplaćivana kroz koeficijent za obračun njihovih plata, tužiljama ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju tužbom potražuju, bez obzira na činjenicu da im je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Zbog svega izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom člana 416. stav 1. ZPP.

Tuženi je uspeo u revizijskom postupku, te su tužilje primenom člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku obavezane da tuženom naknade troškove u iznosu od 118.000,00 dinara, i to: za sastav revizije prema Tarifi o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 121/12...37/21), iznos od 18.000,00 dinara, a na ime sudskih taksi za reviziju i za odluku po reviziji iznos od 100.000,00 dinara u granicama kako je tuženi opredelio u reviziji, sve primenom odredaba Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Zakona o sudskim taksama.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić