U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici po tužbi tužioca tužioca „EKOGRADNJA-PROJEKT S.G.“ DOO Kovin, čiji je punomoćnik Nikola Mađinac, advokat u ..., protiv tuženog Javno preduzeće za poslove distribucije gasa „KOVIN-GAS“ Kovin, radi zaštite od uznemiravanja prava svojine i utvrđenja diskriminacije, vrednost predmeta spora 13.000,00 dinara radi isplate dinarske protivvrednosti 114.766,20 eura, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 60/20 od 29.01.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 15.10.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tužioca izjavljena protiv dela presude Privrednog Apelacionog suda Pž 60/20 od 29.01.2020. godine kojim je potvrđena presuda Privrednog suda u Pančevu P 136/19 od 29.10.2019. godine u stavovima I, III i IV izreke.

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv dela presude Privrednog Apelacionog suda Pž 60/20 od 29.01.2020. godine kojim je potvrđena presuda Privrednog suda u Pančevu P 136/19 od 29.10.2019. godine u stavu II izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Pančevu P 136/19 od 29.10.2019. godine u stavu I izreke odbijen je tužbeni zahtev tužioca u delu kojim traži da se obaveže tuženi da odmah i bez odlaganja prestane da uznemirava tužioca u mirnom korišćenju objekta tužioca koji se nalazi na katastarskoj parceli broj ... KO ... u ul. ..., odnosno da odmah po pravnosnažnosti predmetne presude vrati u ono stanje predmetni glavni gasni vod u ulici ... u ... u kojem je bio taj isti glavni gasni vod kroz ulicu ... do dana 21.05.2010. godine, odnosno da ga vrati u ono stanje koje je kao takvog odobrio nadležni državni organ kao jedino ispravno za upotrebu, a u svemu prema izdatoj upotrebnoj dozvoli broj 351-225/91 od 16.08.1991. godine. Stavom II izreke odbijeni su kao neosnovani tužbeni zahtevi tužioca kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je tuženi diskriminatorski postupao prema tužiocu, na način bliže opisan u navedenoj izreci presude. Stavom III izreke odbačena je tužba tužioca u delu u kojem je tražio da sud utvrdi da je u predmetnom postupku utvrđeno da su izložene činjenice tužioca, kako su bliže navedene u izreci presude, nesporne, potvrđene kao istinite i tačne. Stavom IV izreke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 60/20 od 29.01.2020. godine odbijena je žalba tužioca i potvrđena je navedena prvostepena presuda u celosti.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude blagovremenu reviziju izjavio je tužilac zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je, najpre, ispitao dozvoljenost izjavljene revizije tužioca na osnovu odredbe člana 410. Zakona o parničnom postupku i našao da ista nije dozvoljena u delu kojim se pobija presuda Privrednog Apelacionog suda Pž 60/20 od 29.01.2020. godine kojom se potvrđuje presuda Privrednog suda u Pančevu P 136/19 od 29.10.2019. godine u stavovima I, III i IV izreke.

Tužba je podneta dana 09.12.2016. godine. Revizijom tuženog se u pretohdno označenom delu pobija pravnosnažni deo drugostepene odluke u kojem je odlučeno o nenovčanom zahtevu tužioca povodom koga je označena vrednost predmeta spora u iznosu od 13.000,00 dinara, što prema srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe iznosi 105,33 EUR. Prvostepena presuda je doneta 29.10.2019. godine, a drugostepena presuda je doneta 29.01.2020. godine.

Članom 485. Zakona o parničnom postupku propisano je da revizija u privrednim sporovima nije dozvoljena ako vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude ne prelazi dinarsku protivvrednost od 100.000,00 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Kako se vrednost spora drugostepene odluke koji se pobija revizijom odnosi i na potvrđujući deo prvostepene presude u stavovima I, III i IV izreke u odnosu na tužbeni zahtev čija označena vrednost predmeta spora ne prelazi iznos od 100.000,00 evra, to je ista ispod zakonom propisanog limita za dozvoljenost revizije iz člana 485. Zakona o parničnom postupku. Zbog toga je u ovom delu izjavljena revizija tužioca nedozvoljena.

Iz navedenih razloga na osnovu člana 413. Zakona o parničnom postupku odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

U odnosu na pobijanu presudu u preostalom delu, kojim je potvrđena prvostepena odluka o zahtevu za utvrđenje diskriminacije, dozvoljenost revizije proizlazi iz odredbe člana 41. st. 4. Zakona o zabrani diskriminacije. Ispitujući presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je odlučio da revizija tužioca u navedenom delu nije osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude u delu u kojem je revizija tužioca dozvoljena nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su revizijski navodi tužioca kojim ukazuje na pogrešnu ocenu dokaza nižestepenih sudova kod odučivanja o zahtevu za utvrđenje diskriminacije. Takvi revizijski navodi po sadržini predstavljaju ukazivanje da je pobijana odluka zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. st. 1. Zakona o parničnom postupku, a u vezi sa članovima 8, 228.-231, 308. i 315. Zakona o parničnom postupku. Međutim, drugostepeni sud je odluku zasnovao na činjeničnom stanju koje je prvostepeni sud utvrdio ocenom dokaza, pa nema takve bitne povrede postupka pred drugostepenim sudom, jer ponovnog izvođenja dokaza u postupku donošenja odluke koja se pobija revizijom nije bilo. Sledi da bitna povreda na koju se po sadržini ukazuje revizijom tužioca nije učinjena u postupku pred drugostepenim sudom. Pored toga, ovakvim revizijskim navodima suštinski se osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja na kojem su zasnovane odluke nižestepenih sudova, a koje ne može biti predmet ocene u revizijskim postupku u smislu člana 407. st. 2. Zakona o parničnom postupku. Prema sadržini revizijskih navoda ukazuje se i da je pobijana odluka doneta uz bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku, ali ni označena bitna povreda ne predstavlja dozvoljeni revizijski razlog predviđen u članu 407. Zakona o parničnom postupku. Neosnovano revident ukazuje i da drugostepeni sud nije obrazložio njegove žalbene razloge povodom rešenja donetih u prvostepenom postupku protiv kojih nije bila dozvoljena posebna žalba, s obzirom na to da prema članu 396. st. 2. Zakona o parničnom postupku drugostepeni sud u slučaju odbijanja žalbe izjavljene protiv prvostepene presude nije u obavezi da detaljno obrazlaže svoju odluku.

Predmet odlučivanja u delu drugostepene odluke koji se ispituje po reviziji je zahtev tužioca da se utvrdi da je tuženi diskriminatorski postupao prema tužiocu na način bliže opisan u izreci. Prema navodima tužioca diskriminacija se zasniva na tome što je javno izražavao svoje neslaganje, kritikovao vlast u Opštini Kovin i direktora tuženog i da to predstavlja razlog zbog čega je tuženi preduzeo radnju kojom je presekao glavni gasovodni vod i time obustavio snabdevanje gasom objekat tužioca u ul. ... u ... .

Prema utvrđenim činjenicama Javno preduzeće za geodetske i katastarske poslove, urbanizam, prostorno planiranje projektovanje „Geoplan“ Kovin, kao prodavac zemnog gasa i AA iz ..., ul. ..., kao kupac zemnog gasa, su dana 13.12.1991. godine zaključili Ugovor o kupovini zemnog gasa. Rešenjem RGZ Službe za katastar nepokretnosti Kovin broj 952-02-1053/2010C od 28.07.2010. godine, je u korist tužioca, izvršen upis prava svojine sa delom poseda 1/1 na nepokretnosti, porodičnoj stambenoj zgradi boj ..., površine od 53 m2 i pomoćnoj zgradi br. ..., površine 17 m2, izgrađenim na katastarskoj parceli ...., sa dotadašnjeg vlasnika AA iz ..., ..., kao i upis prava korišćenja na parceli ...-zemljište pod zgradom-objektom površine 53m2 i površine 17m2, a na osnovu Ugovora o prodaji Ov.br. 3958/2002. Dana 21.05.2010. godine, tuženi je u ..., u ul. ... izvršio presecanje glavnog gasnog voda i izvršio blombiranje istog u dužini od 15 metara, te je objekat tužioca koji se nalazi u ulici ... ostao bez gasa. Gasna cev nalazila se u blizini parcele tužioca koja predstavlja priključak do objekta tužioca, pri čemu ona pripada glavnom gasnom vodu, odnosno gasovodnoj mreži kojom se snabdevaju kupci gasa Opštine Kovin i u vlasništvu je Prve MZ Kovin. Razlog isključenja tužioca sa gasne mreže je bio neplaćanje naknade za isporučeni gas.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi zaključuju da bi se po činjeničnim navodima tužioca diskriminacija vršila po političkom osnovu, jer je njegov statutarni zastupnik javno kritikovao i iznosio neslaganje sa politikom Opštine Kovin i javno napadao tadašnjeg direktora tuženog BB. Međutim, kako je tuženi postupao saglasno svojim ovlašćenjima koja su mu data Zakonom o energetici i Uredbom o uslovima za isporuku prirodnog gasa, povodom ugovornog odnosa radi isporuke gasa, to tužilac nije bilo kojim aktom ili propuštanjem tuženog diskriminisan ni na neposredan, ni na posredan način, niti su tužiocu bila uskraćena prava povodom ličnog svojstva njega ili njegovog statutarnog zastupnika. Smatraju da tužilac zaštitu svojih prava iz ugovornog odnosa sa tuženim može da ostvari u parničnom postupku zahtevom za ispunjenje ugovorne obaveze tuženog. Kako tužilac nije dokazao da je od strane tuženog, koji mu je svojom odlukom obustavio isporuku gasa, diskriminisan po osnovu nekog svog ličnog svojstva, nižestepeni sudovi smatraju da ne postoji pravni osnov za pružanje tužiocu tražene sudske zaštite u vezi sa utvrđenjem diskriminacije.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su ocenili da je bez osnova zahtev tužioca za utvrđenje diskriminatorskog postupanja tuženog na način opisan prema sadržini tužbe.

Revizijom tužioca osporava se izneto stavnovište nižestepenih sudova. Revident ukazuje na pogrešnu primenu člana 45. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije u pogledu zaključka o izostanku akta diskrimiacije. Smatra da je učinio verovatim postojanje diskriminacije na način koji je tužbom opredeljen, a da je nakon toga tuženi bio u obavezi da dokazuje da povrede jednakosti njegovim postupanjem nije bilo.

Vrhovni kasacioni sud ne prihvata revizijske navode tužioca.

Tumačenjem člana 2. stav 1. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije radnjom „diskriminacije“ i „diskriminatorskim postupanjem“ označava se svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Sledi da se pravna kvalifikacija ličnih svojstava u smislu označenog zakona vezuje za svako obeležje koje se odnosi na samu ličnost pojedinca.

Diskriminacija može postojati samo ako lično svojstvo nekog pojedinca dovodi do neopravdanog pravljenja razlike i nejednakog postupanja, odnosno propuštanja (isključivanja, ograničavanja ili davanja prvenstva) prema takvom licu ili grupi lica ili članovima njihovih porodica, kako je to propisano kod neposredne diskriminacije u smislu člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije. Osnov zabrane diskriminacije nalazi se u afirmaciji načela jednakosti, jer u slučaju kada su građani nejednaki u svom položaju usled nekog svog ličnog svojstva, jasno je da postoji diskriminacija. Načelo jednakosti dovodi do toga da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije, kako je to propisano u članu 4. Zakona o zabrani diskriminacije.

Povodom ostvarivanja sudske zaštite u slučaju postojanja diskriminacije posebnim pravilom o teretu dokazivanja, prema članu 45. Zakona o zabrani diskriminacije, predviđen je način raspodele tereta dokazivanja toga da nije došlo do povrede načela jednakosti. Ukoliko tužilac učini verovatnim da je tuženi izvršio akt diskriminacije, teret je na tuženom. Ako sud utvrdi da je izvršena radnja neposredne diskriminacije ili je to među strankama nesporno, tuženi se ne može osloboditi odgovornosti dokazivanjem da nije kriv. Pretpostavka za primenu prethodno navedenog pravila u vezi tereta dokazivanja sastoji se u tome da se postojanje akta diskriminacije mora dokaziti, odnosno učiniti verovatnim da je do akta diskriminacije zaista i došlo.

U konkretnom slučaju, predmet zahteva za utvrđenje diskriminacije opredeljen je tužbom u odnosu na postupanje tuženog kojim je presekao glavni gasovodni vod i time obustavio snabdevanje gasom objekata u ul. ... na kojoj adresi se nalaze poslovne prostorije tužioca. Prema utvrđenom činjeničnom stanju u granicama raspoloživih dokaza u spisima razlog ovakvog postupanja tuženog bio je u tome što tužilac nije izmirivao svoje obaveze u vezi izvršenih isporuka gasa. Tuženi je, u svojstvu energetskog subjekta, ovlašćen da vrši delatnost snabdevanja krajnjih kupaca, shodno članu 297. i člana 298. Zakona o energetici. Isto tako, ovlašćen je da zahteva obustavu isporuke prirodnog gasa krajnjem kupcu zbog neizvršenih obaveza iz ugovora o snabdevanju, shodno članu 304. Zakona o energetici. Postupak obustave isporuke prirodnog gasa propisan je odredbama člana 23.-27. Zakona o energetici. Sledi da isključenje kupca prirodnog gasa usled neizmirivanja duga za izvršene isporuke tog energenta ne može predstavljati akt diskriminacije. Naprotiv, postoji obaveza i dužnost snabedavača i distributera prirodnog gasa, ovde tuženog, da u slučaju neizmirenog duga kupcu prirodnog gasa, ovde tužiocu, onemoguće dalje iskorišćavanje takvih energetskih resursa. Suprotno postupanje, odnosno postupanje bez isključenja tužioca, kao dužnika obaveza za dug po osnovu izvršenih isporuka prirodnog gasa, vodilo bi postojanju posredne diskriminacije iz člana 7. Zakona o zabrani diskriminacije, ali na strani svih onih korisnika koji su već isključeni sa distributivnog sistema prirodnog gasa zbog neplaćanja svojih obaveza prema tuženom po tom osnovu. Postupanje u slučaju isključenja kupca prirodnog gasa zbog postojanja duga regulisano je opštim pravilima i mora se jednako primenjivati na sve korisnike prirodnog gasa bez izuzetka.

Imajući u vidu da ne postoji akt diskriminacije povodom radnji koje su obuhvaćene tužbom, to se nižestepeni sudovi nisu upuštali u dalje ispitivanje postojanja povrede načela jednakosti. Sledi da nisu ni mogli pogrešno primeniti pravila o teretu dokazivanja postojanja takve povrede, zbog čega ni pobijana odluka nije zahvaćena pogrešnom primenom materijalnog prava iz člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije.

Na osnovu izloženog i člana 414. ZPP Vrhovni kasacioni sud je odbio reviziju tužioca kao neosnovanu.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić