U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Marine Milanović i Dragane Boljević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragomir Đurišić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Dušan Bulatović, advokat iz ..., radi izmene odluke o vršenju roditeljskog prava, održavanju ličnih odnosa i izdržavanju, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 450/21 od 20.08.2021. godine, u sednici održanoj dana 27.01.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 450/21 od 20.08.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Vršcu, Sudska jedinica u Beloj Crkvi P2 334/20 od 29.04.2021. godine, stavom prvim izreke, zajedničko dete parničnih stranaka mal. VV iz ..., rođena ... godine u ..., poverena je majci – tužilji na samostalno vršenje roditeljskog prava. Stavom drugim izreke, određeno je prebivalište mal. VV na adresi majke u ..., u ulici ... broj ... . Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da na ime doprinosa za izdržavanje maloletnog deteta plaća mesečni iznos od 5.000,00 dinara počev od predaje maloletnog deteta majci, pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi, i to do 10og u mesecu za tekući mesec, putem poštanske uplatnice na ime zakonskog zastupnika maloletnog deteta – majke ili na račun koji ona označi, sve dok ta obaveza po zakonu traje. Stavom četvrtim izreke, određeno je da će se održavanje ličnih odnosa maloletnog deteta sa ocem – tuženim održavati u skladu sa dogovorom parničnih stranaka i u skladu sa potrebama i željama deteta. Stavom petim izreke određeno je da se ovom presudom menja presuda Osnovnog suda u Vršcu, Sudska jedinica Bela Crkva P2 148/18 od 16.12.2018. godine i presuda Osnovnog suda u Vršcu, Sudska jedinica Bela Crkva P2 168/19 od 10.09.2019. godine, u delu koji se odnosi na vršenje roditeljskog prava nad zajedničkim detetom parničnih stranaka, mal. VV iz ..., prebivalište deteta, doprinos za izdržavanje deteta i održavanje ličnih odnosa deteta sa roditeljem sa kojim ne živi. Stavom šestim izreke, odbijen je predlog tužilje da se odredi privremena mera kojom bi se maloletno dete poverilo na samostalno vršenje roditeljskog prava tužilji – majci, odredila adresa prebivališta maloletnog deteta na adresi majke, sa trajanjem privremene mere do pravnosnažnog okončanja parnice P2 334/20, koja se vodi kod Osnovnog suda u Vršcu, Sudska jedinica u Beloj Crkvi. Stavom sedmim izreke, određeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 450/21 od 20.08.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog kao neosnovana i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom, drugom, trećem, četvrtom i petom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ broj 72/11 sa kasnijim izmenama i dopunama) u granicama razloga navedenih u reviziji, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zasnovale vanbračnu zajednicu 25.01.2006. godine u kojoj je rođeno troje maloletne dece, GG rođen ... godine, VV rođena ... godine i DD rođen ... godine. Zajednica parničnih stranaka prekinuta je 2015. godine, kada je tužilja napustila kuću i otišla da živi kod majke, a deca su ostala da žive sa ocem. Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Vršcu, Sudska jedinica Bela Crkva P2 148/18 od 16.12.2018. godine, maloletna deca poverena su ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, uređen je način održavanja ličnih odnosa sa majkom i obavezana majka da doprinosi izdržavanju maloletne dece, a presudom istog suda P2 168/19 od 10.09.2019. godine, dodatno je uređen način održavanja ličnih odnosa majke sa maloletnom decom. Tužilja je završila ... školu, nikada nije bila u radnom odnosu, obavlja sezonske poslove i živi sa majkom koja meečno ostvaruje primanja u iznosu od 9.000,00 dinara. Protiv tužilje se vodi postupak zbog nedavanja izdržavanja u iznosu od 165.000,00 dinara. Tuženi je po zanimanju ..., trenutno nije u radnom odnosu, obavlja sezonske poljoprivredne poslove, dok od zemlje koju izdaje u zakup ostvaruje godišnji prihod od 1.100 evra, a finansijski mu pomažu roditelji koji su u penziji, i poseduje kuću u vlasništvu. Naredbom OJT u Vršcu Keo 172/20 od 12.11.2020. godine, odloženo je krivično gonjenje protiv tuženog zbog sumnje da je u periodu od decembra 2018. godine do avgusta 2020. godine, onemogućavao izvršenje presuda u pogledu održavanja ličnih odnosa maloletne dece sa majkom, ovde tužiljom tako što decu nije predavao majci na viđanje u periodu koji je određen u tim presudama. Maloletna deca parničnih stranaka žive sa ocem, mal. VV održava redovne lične kontakte sa majkom, dok mal. GG i mal. DD to odbijaju. Mal. VV pohađa ... razred osnovne škole. U Centru za socijalni rad izrazila je želju da živi sa majkom, a da se sa ocem i braćom viđa shodno svojim obavezama. Prema nalazima i mišljenju Centra za socijalni rad od 19.01.2021. godine i 03.03.2021. godine i izveštaju od 07.04.2021. godine, postoje elementi da se mal. VV poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, budući da je to njena želja, a tokom postupka nisu utvrđeni razlozi koji bi ispunjenje te želje osporili, da je u najboljem interesu mal. VV je da se viđanje sa ocem odvija prema dogovoru roditelja i u skladu sa potrebama i željama maloletnog deteta, obzirom da su oba roditelja izjavila da održavanje ličnih odnosa ne treba uređivati sudskom presudom, jer neće braniti viđanje sa drugim roditeljem i da će poštovati želju i potrebu deteta. Osim toga, model viđanja koji je predložila majka, a imajući u vidu sve okolnosti konkretnog slučaja nije u najboljem interesu mal. VV jer je restriktivan u odnosu na pređašnje stanje i može negativno uticati na njen odnos sa braćom. Mišljenje mal. VV je uzeto u obzir imajući u vidu njenu zrelost i sposobnost u pogledu odluke kod kojeg roditelja želi da živi.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da su se stekli uslovi za izmenu ranije odluke o vršenju roditeljskog prava u delu koji se odnosi na mal. VV i mal. dete je povereno na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, kao i odluka o načinu održavanja ličnih odnosa oca sa maloletnim detetom na način kako je to bliže navedeno u stavu četvrtom izreke prvostepene presude. Takođe, pravilno su nižestepeni sudovi odlučili o visini doprinosa za izdržavanje maloletnog deteta od strane tuženog, kao roditelja kome dete nije povereno.

Članom 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Stavom 2. istog člana propisano je da se države članice obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere. Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona, kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Odredbe člana 77. Porodičnog zakona, propisuju uslove za samostalno vršenje roditeljskog prava. Odredbom člana 77. stav 3. navedenog zakona, propisano je da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Odredbom člana 270. Porodičnog zakona, propisano je, da je, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, sud dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Odredbom člana 272. stav 2. istog zakona propisano je da, ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem, donosi sud.

Kada se pođe od utvrđenog činjeničnog stanja, imajući nalaz i mišljenje nadležnog organa starateljstva, datog uz uvažavanje mišljenja mal.deteta u situaciji kada je sposobno da izrazi svoje mišljenje sa kojim roditeljem želi da živi, a imajući u vidu uzrast i pol deteta, njegove želje i osećanja, potrebe i sposobnost roditelja, kao i procenjenu roditeljsku sposobnost oba roditelja, to Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da je došlo do promenjenih okolnosti, zbog kojih bi bilo potrebno da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava u odnosu na raniju odluku u delu kojom je mal. VV poverena ocu, ovde tuženom. I po oceni revizijskog suda, u najboljem interesu mal.deteta je da da živi u domaćinstvu sa majkom, uz način održavanja ličnih odnosa sa ocem, prema zajedničkom dogovoru tužilje i tuženog.

Odredbama člana 61. Porodičnog zakona, uređeni su lični odnosi deteta sa roditeljem sa kojim ne živi. Odredbom stava 1. istog člana, propisano je da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi. Odredbom stava 2. ovog člana, propisano je da pravo deteta da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi može biti ograničeno samo sudskom odlukom, kada je to u najboljem interesu deteta.

Naime, najbolji interes deteta, kojim je sud dužan da se rukovodi u sporu za zaštitu prava deteta (član 3. Konvencije o pravima deteta i član 6. Porodičnog zakona) je pravni standard koji čini nekoliko elemenata procene i to uzrast i pol deteta, njegove želje i osećanja, s obzirom na uzrast i zrelost, emotivne potrebe. U konkretnom slučaju nižestepeni sudovi su pošli od nalaza i stručnog mišljenja organa starateljstva pravilno nalazeći da je način održavanja ličnih odnosa koji je predložio organ starateljstva u najboljem interesu maloletnog deteta, jer otac poseduje odgovarajuće roditeljske kompetencije, imajući u vidu da je ovaj način održavanja ličnih odnosa maloletnog deteta sa ocem svakako podložan kontroli od strane nadležnog organa starateljstva, sve u cilju zaštite interesa maloletnog deteta.

Nisu osnovani navodi revizije kojima se osporava odluka u pogledu održavanja ličnih odnosa mal. VV sa ocem kao roditeljem kome dete nije povereno, s obzirom da su nižestepeni sudovi prilikom odlučivanja, imali u vidu mišljenje mal. deteta u situaciji kada je sposobno da iskaže svoje mišljenje o tome sa kojim roditeljem želi da živi i o načinu održavanja ličnih odnosa sa ocem i braćom koja žive zajedno sa ocem, kao i izjavu oba roditelja da održavanje ličnih odnosa ne treba uređivati sudskom presudom, jer neće braniti viđanje sa drugim roditeljem i da će poštovati želju i potrebu deteta uz ocenu nalaza i stručnog mišljenja nadležnog organa starateljstva. Naime, kada je u pitanju najbolji interes deteta, sud ne opredeljuje samo mišljenje deteta, već i druge okolnosti koje se tiču uzrasta i pola deteta, potreba deteta, kao i sposobnost roditelja da zadovolji potrebe deteta, što su nižestepeni sudovi, a suprotno revizijskim navodima, na pravilan način cenili i za svoju odluku dali dovoljne i jasne razloge, koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Pravilnom primenom člana 272. stav 2. istog Zakona, uređen je način održavanja ličnih odnosa mal.VV sa ocem – ovde tuženim, u skladu sa mišljenjem i predlogom Centra za socijalni rad koji je usmeren na reuspotavljanje narušenih porodičnih odnosa i stvaranje emotivne bliskosti mal. VV tokom boravka u domaćinstvu svakog od roditelja. Kod navedenog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je na ovaj način zadovoljen najbolji interes maloletnog deteta i u ovom delu.

Pravilnom primenom odredbe člana 154. i 160. Porodičnog zakona, prema oceni Vrhovnog kasacionog suda nižestepeni sudovi su odlučili da tuženi ima mogućnosti da izdržavanju maloletnog deteta doprinosi sa 5.000,00 dinara mesečno.

Sud je cenio i ostale navode revizije, pa je našao da su neosnovani, jer suštinski predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a ove navode je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Sa napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, a na osnovu člana 414. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić