Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči na osnovu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tuženi je dao odgovor na reviziju.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku-ZPP, u vezi sa odredbom člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“ br. 10/23), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda, potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju je potrebno ujednačvanje sudske prakse u pogledu statusa zemljišta koje je predmet eksproprijacije, a kome je planskim dokumentom promenjena namena, pa su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca propisani odredbom člana 404. stav 1. ZPP.

Iz tog razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu prvom izreke, doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. ZPP.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. ZPP, pa je ocenio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem nadležnog upravnog organa Opštine Bujanovac od 27.07.2011. godine, izvršena je potpuna eksproprijacija nepokretnosti i to kat.parcela br. .../... pod kulturom njiva IV klase, površine 2493 m2, kat. parcele br. ... pod kulturom njiva IV klase u površini od 526 m2 i kat.parcele br. .../... u površini od 11 m2, sve upisane u LN ... KO ..., u suvlasništvu sa po 1/3 idealnog dela BB, VV i GG. Eksproprijacije je izvršene u korist tuženog za izgradnju auto – puta E–75 Beograd – Niš – Skoplje, deonica od Levosoja – Donji Neradovac. O visini naknade za eksproprisane nepokretnosti zaključen je 05.09.2011. godine sporazum sa tuženim kao korisnikom eksproprijacije u ukupnom iznosu od 1.969.500,00 dinara, shodno kom sporazumu je sada pok. BB, čiji je jedini sledbenik tužilac, pripala naknada od 656.500,00 dinara, srazmerno njegovom suvlasničkom udelu. Visina naknade utvrđena je prema vrednosti poljoprivrednog zemljišta, kao upisane kulture zemljišta u javnoj evidenciji nepokretnosti.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da osporeni sporazum o naknadi nije ništav u smislu člana 103. Zakona o obligacionim odnosima. Po nalaženju tog suda, u celosti su ispoštovane odredbe člana 58. Ustava i odredbe člana 1. i 56. Zakona o eksproprijaciji, jer je eksproprijacija predmetnih nepokretnosti izvršena na osnovu konačnog rešenja nadležnog upravnog organa, u javnom interesu, uz naknadu koja je bila tržišna, zaključenju sporazuma je prethodila ponuda, koja nije osporena od pravnog prethodnika tužioca i koju je pravni prethodnik tužioca bez prisile, prinude i zablude prihvatio i zaključio predmetni sporazum. S druge strane, s obzirom na donetu Odluku o Generalnom planu Bujanovca od 28.12.2015. godine i njegovim objavljivanjem u „Službenom glasniku Pčinjskog okruga“ br. 30/05, kao i doneti Prostorni plan Bujanovca objavljenog u „Službenom glasniku Grada Leskovca“ br. 22/11 i Plan generalne regulacije Bujanovca objavljenog u „Službenom glasniku Opštine Bujanovac“ br. 3/13, tužilac je znao i pre donošenja rešenja o eksproprijaciji da je izvršena eksproprijacija predmetnih parcela. Prvostepeni sud je i stanovišta da tužilac nema aktivnu legitimaciju u ovoj pravnoj stvari, jer su predmetne parcele oduzete od sada pok. Milorada Đorđevića, umrlog 30.11.2011. godine, inače oca tužioca, pa tužilac nije bio vlasnik predmetnih parcela.

Drugostepeni sud je prihvatio pravni zaključak prvostepenog suda da predmetni sporazum nije ništav, jer nisu ispunjeni uslovi propisani odredbom člana 103. Zakona o obligacionim odnosima budući da sporazum nije protivan Zakonu o planiranju i izgradnji, Zakonu o eksproprijaciji i Zakonu o državnom premeru i katastru nepokretnosti. Ovo iz razloga što su u vreme eksproprijacije predmetne parcele imale status zemljišta izvan građevinskog područja, pa je pravilno eksproprisano zemljište tretirano u skladu sa njegovim statusom, od strane nadležnih organa kao i korisnika eksproprijacije. Posebno je drugostepeni sud ukazao da je Plan generalne regulacije Bujanovca objavljen u „Službenom glasniku“ Opštine Bujanovac 21.01.2013. godine, tj. nakon zaključenja osporenog sporazuma. Kod činjenice da parcele u trenutku eksproprijacije nisu imale status gradskog građevinskog zemljišta, za koje tužilac potražuje isplatu razlike tržišne cene, već status građevinskog zemljišta izvan građevinskog područja, za koje zemljište u celosti je isplaćene tržišna cena, tužbeni zahtev tužioca nije osnovan.

Stanovište na kome su zasnovane nižestepene presude nije prihvatljivo.

U konkretnom slučaju, tužilac je postavio zahtev za utvrđenje ništavosti sporazuma kao protivnog prinudnim propisima u smislu člana 103. Zakona o obligacionim odnosima.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 1. Zakona o eksproprijaciji, propisano je da se nepokretnosti mogu eksproprisati ili se svojina na njima može ograničiti samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Prema članu 42. stav 1. tog zakona, naknada za eksproprisano poljoprivredno zemljište i građevinsko zemljište određuje se u novcu, prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano, a prema stavu 2. ovog člana, procenu tržišne cene iz stava 1. vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnosti. Prema članu 56. stav 1. tog zakona, po pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, opštinska uprava dužna je da odmah, bez odlaganja, zakaže i održi raspravu za sporazumno određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost, a stavom 3. je, između ostalog, propisano da opštinska uprava od upravnih i drugih organa i organizacija pribavlja obaveštenja o činjenicama koje mogu biti od značaja za sporazumno određivanje naknade. Navedenim odredbama predviđeni su uslovi koji moraju biti ispunjeni da bi oduzimanje, odnosno ograničenje prava svojine bilo u skladu sa ustavom i zakonom, između ostalog i da naknada za oduzetu svojinu ne može bit niža od tržišne.

Na osnovu odredbe člana 88. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br. 72/09), kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog dokumenta je dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi planski dokument koji sadrži popis katastarskih parcela kojima je promenjena namena ili opis granica planskog dokumenta, sa popisom katastarskih parcela sa odgovarajućim grafičkim prikazom. Od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, u skladu sa ovim zakonom. Članom 11. istog zakona, propisano je da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i prostorni plan područja posebne namene. Članom 2. istog zakona, namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom. Članom 82. istog zakona, građevinsko zemljište je definisano kao ono zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom, bez obzira što ta promena nameni statusa nije provedena u katastru. Članom 83. stav 2. zakona, propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane tim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2.).

U konkretnom slučaju, iz sadržaja rešenja o eksproprijaciji od 27.07.2011. godine, sledi da su predmetne parcele, u suvlasništvu pravnog prethodnika tužioca, eksproprisane radi izgradnje Auto-puta E75, Beograd-Niš- Skoplje, deonica od Levosoja – Donji Neradovac, na osnovu Prostornog plana Republike Srbije utvrđenog Zakonom o prostornom planu Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 13/95) i Uredbe o utvrđivanju Prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš–Granica Reublike Makedonije („Službeni glasnik RS“, br.77/02 i 59/06). Shodno navedenom, stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene došlo je do promene namene eksproprisanog zemljišta koje je po tom osnovu postalo građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji, bez obzira što ta promena namene i statusa nije provedena u katastru. To znači da se novčana naknada za eksproprisane parcele određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, što upućuje na zaključak da je pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, stupanjem na snagu planskog dokumenta, bio promenjen status ovog zemljišta u građevinsko zemljište.

Kao posledicu stanovišta da je sporni sporazum punovažan, nižestepeni sudovi su propustili da ocene sadržinu izvedenih dokaza i izvedu zaključak na okolnost da li postoji i u kojoj visini razlika između tržišne cene za eksproprisane nepokretnosti i isplaćenog iznosa za koji je zaključen sporazum.

Na okolnost visine naknade izveden je dokaz veštačenjem putem veštaka geodetske struke i veštaka građevinske struke, pri čemu je veštak građevinske struke naknadu opredelio u istoj visini u kojoj je naknada opredeljena u sporazumu koji se osporava tužbom u ovoj pravnoj stvari, iako je prilikom zaključenja sporazuma to zemljište tretirano kao poljoprivredno zemljište.

U ponovljenom postupku, prvostepeni sud će prilikom utvrđivanja navedene bitne činjenice, povesti računa o stanju zemljišta u vreme eksproprijacije, njegovoj lokaciji, vrsti i karakteru, komunalnoj opremljenosti i svim drugim kriterijumima koji opredeljuju tržišnu vrednost građevinskog zemljišta, nakon čega će doneti zakonitu odluku o zahtevu za utvrđenje ništavosti sporazuma i za isplatu eventualno postojeće razlike između tržišne i isplaćene naknade.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od odluke o glavnoj stvari, to je i ona ukinuta.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković