Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužioca AA iz ... , čiji je punomoćnik Srđan Konakov, advokat iz ... , protiv tuženog Pozorišta mladih iz Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi poništaja rešenja i utvrđenja radnog odnosa, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 965/23 od 27.06.2023. godine, u sednici održanoj 29.01.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 965/23 od 27.06.2023. godine u stavu drugom i trećem izreke i predmet u tom delu vraća istom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 264/21 od 24.11.2022. godine, usvojen je tužbeni zahtev i poništeno rešenje o otkazu ugovora o privremenim i povremenim poslovima broj ... od 26.05.2022. godine i utvrđeno da je tužilac zasnovao radni odnos kod tuženog na neodređeno vreme počev od 01.01.2020. godine. Obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 69.00,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 965/23 od 27.06.2023. godine, delimično je preinačena prvostepena presuda tako što je odbijen tužbeni zahtev da se utvrdi da je tužilac bio u radnom odnosu u periodu od 01.01.2020. godine zaključno sa 31.12.2020. godine (stav prvi izreke); u preostalom delu žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda potvrđena (stav drugi izreke) i odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka. (stav treći izreke);

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, pobijajući je u potvrđujućem delu, iz svih zakonskih razloga.

Ispitujući pobijanu presudu u granicama revizijskih navoda u smislu odredbe člana 408. i 441. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 7211...10/23), Vrhovni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je sa tuženim zaključio ugovor o radu na određeno vreme počev od 01.09.2017. godine do 31.12.2017. godine za obavljanje poslova ... . Nakon toga tužilac je zaključio nekoliko sukcesivnih ugovora o radu na određeno vreme za obavljanje istih poslova- ... i to za period: od 01.01.2018. godine do 30.06.2018. godine, od 01.07.2018. godine do 31.12.2018. godine, od 01.01.2019. godine do 30.06.2019. godine i od 01.07.2019. godine do 31.08.2019. godine. Tužilac i tuženi su 30.08.2019. godine zaključili ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova, a nakon toga 01.10.2019. godine ugovor o radu na određeno vreme za obavljanje poslova ... za period od 31.12.2019. godine. U periodu od 27.12.2019. godine od 26.05.2022. godine, tužilac je kod tuženog bio angažovan po osnovu više zaključenih ugovora o privremenim i povremenim poslovima. Rešenjem tuženog od 26.05.2022. godine, tužioacu je otkazan ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova zaključno sa 15.06.2022. godine. U čitavom periodu radnog angažovanja kod tuženog, od 01.09.2017. godine do 15.06.2022. godine, tužilac je faktički obavljao iste poslove, i to poslove iz opisa radnog mesta ... . Radno mesto ... je sistematizovano Pravilnikom o organizaciji i sistemtizaciji poslova tuženog. Tuženi u periodu od 01.09.2017. godine do 31.12.2020. godine nije tražio saglasnost Vlade RS za popunjavanje nepopunjenih radnih mesta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev s pozivom na odredbu člana 37. stav 6. Zakona o radu, našavši da su se stekli uslovi za preobražaj u radni odnos na neodređeno vreme počev od 01.01.2020. godine, imajući u vidu da je tužilac sve vreme radnog angažovanja kod tuženog, preko 4 godine, radio na istim poslovima koji su bili sistemtizovani kod tuženog, te da se u konkretnom slučaju ne radi o vremenski oročenim poslovima, već o stalnim poslovima za kojim je poslodavac imao konstantnu potrebu.

Drugostepeni sud je je prihvatio činjenično stanje utvrđeno prvostepenom presudom i zaključio da su ugovori o privremenim i povremenim poslovima zaključeni suprotno članu 197. Zakona o radu, te da je postojao osnov za utvrđenje radnog odnosa tužioca na neodređeno vremene, primenom odredbe člana 32. stav 2. Zakona o radu. Međutim, kako je tuženi korisnik javnih sredstava, na njega se primenjuju odredbe Zakon o budžetskom sistemu koje su lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu, i kojim je u periodu od 01.01.2020. godine do 31.12.2020. godine bila propisana zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta. Kako su navedene odredbe bile na snazi do 31.12.2020. godine, te kako je tužilac kod tuženog radio do 15.06.2022. godine, po oceni drugostepenog suda tužilac nije mogao zasnovati radni odnos na neodređeno vreme pre 01.01.2021. godine, kada je napušten princip stroge kontrole zapošljavanja u javnom sektoru. Kod navedenog, drugostepeni sud je utvrdio da je tužilac zasnovao radni odnosa na neodređeno vreme dana 01.01.2021. godine, zbog čega je delimično preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev za utvrđenje radnog odnosa na neodređeno vreme za period od 01.01.2020. godine do 31.12.2020. godine.

Po oceni Vrhovnog suda u pobijanoj odluci je zbog pogrešne primene materijalnog prava od strane drugostepenog suda činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Članom 197. stav 1. Zakona o radu (Službeni glasnik RS", br. 24/05... 75/14), propisano je da poslodavac može za obavljanje poslova koji su po svojoj prirodi takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini zaključiti ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova. Zakonsko ograničenje trajanja privremenih i povremenih poslova ne može se prema navedenoj odredbi produžavati.

Po nalaženju Vrhovnog suda, pravilno je ocena drugostepenog suda da su u konkretnom slučaju ugovori o obavljanju privremenih i povremenih poslova zaključeni protivno citiranoj odredbi člana 197. stav 1. Zakona o radu.

Međutim, u vreme kada je započelo radno angažovanje tužioca po ugovorima o radu na određeno vreme i ugovorima o privremenim i povremenim poslovima, odredbe posebnog Zakona o budžetskom sistemu (član 27e stav 34. i 35.), koje su su lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu, zabranjivale su tuženom da zasnuje radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31. decembra 2020. godine, zbog čega je u tom periodu isključena mogućnost primene odredbe člana 32. stav 2. Zakona o radu, o pravnoj fikciji zasnivanja radnog odnosa na neodređeno vreme u slučaju kada između zaposlenog i poslodavca nije zaključen pisani ugovor o radu pre stupanja zaposlenog na rad, kako je pravilno zaključio i drugostepeni sud.

Dana 31.12.2020. godine prestale su da se primenjuju odredbe člana 27e stav 34. i 35. Zakona o budžetskom sistemu, s obzirom da su bile oročene do tog datuma i od 01.01.2021. godine počele su da se primenjuju odredbe člana 27k ustanovljene Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu („Sl. glasnik RS“, br.149/20), koji je stupio na snagu 12.12.2020. godine, sa početkom primene od 01.01.2021. godine, i kojim je u stavu 1. propisano da u periodu od 1. januara 2021. godine do 31. decembra 2023. godine korisnicima javnih sredstava dozvoljeno je da bez posebnih dozvola i saglasnosti u tekućoj kalendarskoj godini prime u radni odnos na neodređeno vreme i radni odnos na određeno vreme u svojstvu pripravnika do 70% ukupnog broja lica kojima je prestao radni odnos na neodređeno vreme po bilo kom osnovu u prethodnoj kalendarskoj godini (umanjen za broj novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika u toj kalendarskoj godini), dok o prijemu novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika iznad tog procenta odlučuje telo Vlade, na predlog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva.

Navedenim odredbama člana 27k Zakona o o budžetskom sistemu, u određenom stepenu ublažena je zabrana zapošljavanja u odnosu na ranije važeći član 27e, jer je u određenim slučajevima dozvoljeno zasnivanje radnog odnosa ne neodređeno vreme bez saglasnosti Komisije Vlade, ukoluko su ispunjeni navedeni uslovi.

Dakle, u periodu od 01.01.2021. godine kod korisnika javnih sredstava radni odnos na neodređeno vreme može se zasnovati i bez posebnih dozvola i saglasnosti, ukoliko postoje slobodna radna mesta u okviru broja do 70% ukupnog broja lica kojima je prestao radni odnos na neodređeno vreme po bilo kom osnovu u prethodnoj kalendarskoj godini, a što u konkretnom slučaju nije razjašnjeno, zbog čega se za sada ne može prihvatiti zaključak drugostepenog suda da je tužilac zasnovao radni odnos na neodređeno vreme 01.01.2021. godine.

Iz navedenih razloga, drugostepena presuda je morala biti ukinuta u pobijanom usvajajućem delu.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će postupiti po iznetim primedbama ovog suda, i ispitati da li su ispunjeni uslovi propisani članom 27k Zakona o budžetskom sistemu za zasnivanje radnog odnosa na neodređeno vreme, od čega zavisi da li ima uslova za primenu odrebe člana 32. stav 2. Zakona o radu, budući da su odredbe Zakona o budžetskom sistemu lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka, jer ista zavisi od konačnog ishoda parnice.

Iz iznetih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković