U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Ljubice Milutinović, predsednika veća, Biljane Dragojević i Jasminke Stanojević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Sava Vojnov, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstva pravde i državne uprave, čiji je zakonski zastupnik Državni pravobranilac, Beograd, radi naknade nematerijalne štete, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 1309/16 od 23.03.2016. godine, u sednici održanoj 08.03.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tužilje pa SE PRENAČUJE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 1309/16 od 23.03.2016. godine u delu stava drugog izreke tako što se delimično odbija žalba tužene i potvrđuje presuda Višeg suda u Beogradu P 847/15 od 03.12.2015. godine, u delu stava prvog izreke za još iznos od 800.000,00 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na navedeni iznos od 03.12.2015. godine do isplate na ime naknade za duševne bolove zbog neosnovanog lišenja slobode rehabilitovanog lica.

U preostalom delu revizija tužilje SE ODBIJA kao neosnovana.

PREINAČUJE SE rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu trećem izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 1309/16 od 23.03.2016. godine i stavu trećem izreke presude Višeg suda u Beogradu P 847/15 od 03.12.2015. godine tako što se obavezuje tužena da tužilji na ime naknade troškova celokupnog parničnog postupka plati iznos od 106.500,00 dinara, u roku od 15 dana od prijema ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 847/15 od 03.12.2015. godine, stavom prvim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode rehabilitovanog lica isplati iznos od 2.000.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 03.12.2015. godine do isplate. Stavom drugim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje preko dosuđenog do traženog iznosa od 6.000.000,01 dinar, odnosno za iznos od 4.000.000,01 dinar, sa zakonskom zateznom kamatom od 03.12.2015. godine do isplate. Stavom trećim izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka od 61.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 1309/16 od 23.03.2016. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u delu stava I izreke kojim je obavezana tužena da tužilji na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode rehabilitovanog lica isplati iznos od 700.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 03.12.2015. godine do isplate i u stavu drugom izreke, a žalbe tužilje i tužene u tom delu su odbijene kao neosnovane. Stavom drugim izreke preinačena je prvostepena presuda u preostalom delu stava prvog izreke tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da joj tužena na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode rehabilitovanog lica isplati još iznos od 1.300.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 03.12.2015. godine do isplate. Stavom trećim izreke preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude tako što je obavezana tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka od 19.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... ), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih povreda odredaba parničnog postupka.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužiljin otac BB uhapšen je 27.02.1947. godine i osuđen je na 12 godina zatvora. Na prinudnom radu, u teškim uslovima, u zatvoru na Prokletijama, Visokim Dečanima i u Borskom rudniku bio je 8 godina i 9 meseci, nakon čega je pomilovan i došao u ... Kada joj je otac uhapšen tužilja (rođena ... godine) je imala nepunih ... godina. Tužilja nije videla oca sve dok se nije vratio u ..., a kada je uhapšen ostala je sa majkom, babom, dedom, strinom i njenim sinom. U školi je imala problema jer su joj se deca rugala, izbegavala je, govorila su joj da je kulakinja, a nastavnici su je pozivali u kancelariju i ispitivali za oca. Tužiljin otac je preminuo ... godine, a tužilja je 24.01.2015. godine podnela zahtev za rehabilitaciono obeštećenje. Rešenjem Višeg suda u Pančevu Reh 212/14 od 11.09.2014. godine utvrđeno je da je presuda Okružnog suda u Pančevu K. 100/947 od 20.02.1950. godine ništava u celini od donošenja i da su ništave sve njene pravne posledice, zbog čega se rehabilitovano lice BB smatra neosuđivanim, a vreme provedeno na izdržavanju kazne počev od 27.02.1947. godine smatra se neosnovanim lišenjem slobode.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pobijana odluka u odbijajućem delu zahteva za naknadu nematerijalne štete je delimično zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava. U preostalom delu navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava nisu osnovani.

Odredbama člana 7. tačka 5. Zakona o rehabilitaciji („Službeni glasnik RS“ broj 92/11) propisano je da, pored drugih lica, zahtev za rehabilitaciju mogu podneti i deca lica iz člana 1. stav 1. ovog zakona koja su za vreme trajanja povrede prava i slobode roditelja, rođena u ustanovama za izvršenje sankcija, odnosno koja su u tim ustanovama sa njima provela deo vremena ili za to vreme rasla bez roditeljskog staranja jednog, drugog ili oba roditelja. Prema članu 26. stav 3. istog zakona rehabilitovano lice i lice iz člana 7. tačka 5. ovog zakona ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi.

Tužilja, kao lice kome je bilo uskraćeno roditeljsko staranje u dužem periodu, prema citiranim odredbama ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode sada pokojnog oca. Ocenjujući utvrđene okolnosti konkretnog slučaja: da je otac tužilje lišen slobode u vreme kada je tužilja imala nepunih ... godina, da je 8 godina i 9 meseci bila lišena očevog prisustva, njegovog staranja, izdržavanja, pažnje i ljubavi, da je tokom odrastanja i školovanja postojala svest i negativan odnos okoline zbog boravka njenog oca u zatvoru i da su se posledice očeve osude svestrano odrazile na ličnost i život tužilje, Vrhovni kasacioni sud nalazi da dosuđeni iznos naknade nematerijalne štete od 700.000,00 dinara nije adekvatan značaju povređenog dobra tužilje i cilju kome naknada služi. Stoga su nižestepene odluke preinačene i primenom člana 200. ZOO tužena obavezana da pored dosuđenog iznosa tužilji isplati dodatni iznos od 800.000,00 dinara. Navedeni iznos sa ranije dosuđenim iznosi ukupno 1.500.000,00 dinara i predstavlja pravičnu naknadu kojom će se postići satisfakcija tužilje za pretrpljene duševne patnje. Tužilji je na osnovu člana 277. ZOO dosuđena i kamata na navedeni iznos od donošenja prvostepene odluke do isplate.

Traženi iznos na ime naknade nematerijalne štete zbog neosnovanog lišenja slobode preko dosuđenog prevazilazi kriterijume pravične naknade i Vrhovni kasacioni sud je reviziju u preostalom odbijajućem delu potraživanja po ovom osnovu odbio kao neosnovanu, vodeći računa o značaju povređenog dobra i cilju kome služi ta naknada, ali i o tome da se njome ne pogoduje težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci presude u stavu prvom na osnovu čl. 416. stav 1. ZPP, a u stavu drugom na osnovu člana 414. stav 1. istog zakona.

Usled delimičnog preinačenja nižestepenih odluka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi čl. 153. i 154. ZPP izvršena je korekcija odluke o troškovima postupka srazmerno uspehu u sporu, tako što je tužilji dosuđena naknada troškova za nužne procesne radnje zastupanja od strane advokata u prvostepenom postupku, kao i za sastav žalbe i revizije, prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata.

Predsednik veća - sudija

Ljubica Milutinović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić