Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2249/22 od 25.05.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1483/2021 od 08.03.2022. godine i obavezana je tužena da za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati: tužiocu AA, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 115.489,75 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate i iznos od 23.086,35 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu ishrane u toku rada za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine, na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate i iznos od 16.051,84 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine; tužilji BB za isti period na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 49.595,75 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate i iznos od 8.411,33 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu ishrane u toku rada od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine i na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.051,84 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine; tužilji VV na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 117.417,50 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate i iznos od 23.783,85 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu ishrane u toku rada od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine i na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.051,84 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine i tužilji GG na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 100.944,00 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate i iznos od 21.166,18 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu ishrane u toku rada od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine i na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.051,84 dinara na ime zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 19.11.2021. godine. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu drugom izreke prvostepene presude, tako što je odbijen zahtev tužene za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 45.000,00 dinara sa pripadajućom kamatom i obavezana tužena da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 163.750,00 dinara sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocima naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 45.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. i 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su u utuženom periodu od 01.04.2018. - 31.03.2021. godine bili u radnom odnosu kod tužene i obavljali poslove ... sa koeficijentom 6,83. U tom periodu, tužena je tužiovima obračunavala i isplaćivala zaradu tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množila sa koeficijentom radnog mesta. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate u navedenom periodu bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužiocima isplaćivana plata u visini minimalne zarade. Na obračunskim listama nije iskazivana kao posebna stavka naknada za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, već su kao posebne stavke iskazani redovan rad i korekcija do minimalne zarade. Veštačenjem je utvrđeno da je tužiocima u utuženom periodu, a u nedostatku parametara za obračun traženih troškova, na osnovu najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, na ime naknade troškova toplog obroka pripadao dnevni iznos od 250,00 dinara bruto (odnosno 175,25 dinara neto), a na ime troškova za regres u visini 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou. Primenom navedenog parametra tužiocima su veštačenjem utvrđena potraživanja na ime traženih naknada za sporni period.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je, imajući u vidu odredbe Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, Posebnog kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Sl.glasnik RS“ broj 1/15...58/20), te Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama zauzeo stanovište da tužbeni zahtev za isplatu naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije osnovan, jer je tužena u utuženom periodu isplaćivala i obračunavala platu tužiocima u svemu u skladu sa odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i da je kroz koeficijent isplatila i predmetne naknade. Prvostepeni sud nalazi da nema mesta primeni Zakona o radu jer je navedeni zakon opšti propis koji se primenjuje samo u situaciji ako posebnim propisima nisu regulisana prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih koji se finansiraju iz budžeta, te kako su predmetne naknade troškova vrednovane i isplaćene kroz koeficijent radnog mesta, to saglasno Zakonu o platama u državnim organima i javnim službama nema mesta primeni člana 118. Zakona o radu.

Drugostepeni sud ne prihvata iznetu argumentaciju prvostepenog suda, nalazeći da je pogrešno primenjeno materijalno pravo, zbog čega je preinačio prvostepenu presudu tako što je usvojio tužbeni zahtev tužilaca i obavezao tuženu da im isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini utvrđenoj veštačenjem, sa pripadajućom kamatom. Prema stanovištu drugostepenog suda, u iznosu minimalne zarade definisanom u članu 111. Zakona o radu ne može biti sadržana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po nalaženju tog suda, u situaciji kada je tužena isplaćivala tužiocima minimalnu zaradu, nije im isplaćivala naknadu za topli obrok i regres, pa je dužna da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, a koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilaca.

Prema stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, revizijom se osnovano ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je usvojio tužbeni zahtev tužilaca.

Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“ br. 42/91 ... 83/14) propisano je da se javnom službom u smislu ovog zakona smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnost odnosno poslove kojima se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana i organizacija, kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3)). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) određuju elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3). Odredbom člana 102. važećeg PKU, predviđena su samo prava zaposlenog na naknadu za dolazak i odlazak sa rada, pravo na naknadu troškova za vreme provedeno na službenom putu u zemlji, za vreme provedeno na službenom putu u inostranstvu, kao i za troškove ishrane za vreme provedeno na službenom putu u zemlji (dnevnice za službeno putovanje u zemlji), a što je bilo predviđeno i odredbom člana 101. ranije važećeg PKU.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade. Odredbama člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a stavom 2. ovog člana propisano je da visina troškova iz stava 1. tačka 5) ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2).

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik br. 44/01...58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužioci su zaposleni u zdravstvenoj ustanovi - institutu, pa se na utvrđivanje i obračun njihovih plata, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredaba člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18), kao ni Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19 i 58/20), niti prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine. S obzirom na to da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiocima isplaćivana kroz koeficijent za obračun plate, tužiocima ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju tužbom potražuju, bez obzira na činjenicu da im je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Zbog svega izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom člana 416. stav 1. ZPP.

Odluka sadržana u drugom stavu izreke doneta je primenom člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. ZPP. Tuženoj su dosuđeni troškovi postupka za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, saglasno opredeljenom zahtevu tužene za naknadu troškova, primenom važeće Advokatske tarife. Ove troškove tužioci su dužni nadoknaditi tuženoj na jednake delove, u skladu sa članom 160. stav 1. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić