U odgovoru na reviziju tužilac osporava osnovanost revizije tuženog i predlaže da se ista odbije kao neosnovana. Troškove revizijskog postupka traži i opredeljuje.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je ustanovio da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je kao pristupilac dugu sa AIK Bankom, a.d. Niš, Filijala Niš, kao poveriocem, zaključio više ugovora o pristupanju dugu. Ugovori su zaključeni nakon što je AIK banka sa tuženim zaključila više ugovora o kreditu i ugovor o bankarskoj garanciji. Ugovorima o pristupanju dugu, tužilac se obavezao banci da kao solidarni dužnik ispuni potraživanje prema tuženom iz zaključenih ugovora o kreditu i ugovora o bankarskoj garanciji. Rešenjem Privrednog suda u Nišu, nad tužiocem je otvoren postupak stečaja u kome je AIK Banka podnela prijavu potraživanja u iznosu od 4.870.460.075,47 dinara od kog iznosa kao uslovno potraživanje 2.463.049.367,84 dinara. AIK Banci je potraživanje osporeno i ona je upućena na parnicu. Presudom Privrednog suda u Nišu P 483/2013 od 19.05.2015. godine koja je potvrđena presudom Privrednog apelacionog suda Pž br.7921/2015 od 01.05.2017. godine, utvrđeno je potraživanje AIK Banke prema tužiocu u iznosu od 419.328.240,58 dinara, po ugovoru o pristupanju dugu od 09.07.2010. godine, u iznosu od 501.462.602,45 dinara po ugovoru o pristupanju dugu od 07.07.2010. godine, u iznosu od 30.601.225,10 dinara po ugovoru o pristupanju dugu od 03.04.2009. godine. Presudom je utvrđeno i kao uslovno neobezbeđeno potraživanje AIK Banke prema tužiocu za slučaj da banka isto ne naplati iz vrednosti založene pokretne i nepokretne imovine tužioca, po osnovu izvršnih isprava u ukupnom iznosu od 2.058.630.521,81 dinar.

Rešenjem Privrednog suda u Beogradu od 03.12.2015. godine i nad tuženim je otvoren postupak stečaja. U tom postupku je tužilac podneo prijavu potraživanja po osnovu pruženih usluga u iznosu od 4.428.010,26 dinara, a po osnovu knjižnih zaduženja 472.548.874,98 dinara od čega na ime glavnog duga 374.370.769,60 dinara, a na ime obračunate kamate do dana otvaranja stečaja 98.178.105,38 dinara, kao i na ime regresnog prava po osnovu prijavljenog potraživanja AIK Banke u postupku stečaja nad tužiocem u iznosu od 2.463.069.367,84 dinara kao uslovnog potraživanja sa zahtevom za preboj tog potraživanja sa potraživanjem utvrđenim u postupku stečaja nad tužiocem u iznosu od 2.824.536.991,44 dinara. Tužiocu je prijavljeno potraživanje osporeno i upućen je na parnicu. U ovom parničnom postupku tužilac traži utvrđenje osnovanosti svog osporenog potraživanja.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud zaključuje da između parničnih stranaka, pre zaključenja ugovora o pristupanju dugu, nije postignut sporazum o ugovorenoj solidarnosti i da tužilac ne može da zasnuje prava iz člana 423. ZOO na osnovu činjenice da se zaključenim ugovorima o pristupanju dugu sa bankom obavezao banci kao solidarni dužnik. Zato odbija tužbeni zahtev tužioca.

Drugostepeni sud, suprotno tome, zaključuje da su stranke ugovorile subrogaciju poveriočevih prava na pristupioca, ukoliko dođe do ispunjenja obaveze i da tužilac osnovano traži utvrđenje potraživanja koje je isplatio, odnosno kao uslovno za ono koje je utvrđeno kao uslovno potraživanje banke u postupku stečaja nad tužiocem. Smatra da su ugovori o pristupanju dugu zaključeni u isključivom interesu tuženog i da je tuženi dužan da drugom solidarnom dužniku, tužiocu, naknadi ceo iznos obaveze za koju je tužilac namirio poverioca.

Ovakvo stanovište drugostepenog suda za sada se ne može prihvatiti.

Članom 299. ZOO, uređeno je ispunjenje sa prelaskom prava na ispunioca (subrogacija). Tom odredbom je predviđeno da u slučaju ispunjenja tuđe obaveze, svaki ispunilac može ugovoriti sa poveriocem, pre ispunjenja ili prilikom ispunjenja, da ispunjeno potraživanje pređe na njega sa svima ili samo sa nekim sporednim pravima. Poveriočeva prava mogu preći na ispunioca i na osnovu ugovora između dužnika i ispunioca, zaključenog pre ispunjenja. U svim ovim slučajevima subrogacija ispunioca u prava poverioca nastaje u času ispunjenja.

Članom 451. istog zakona, propisano je da ugovorom između poverioca i trećeg kojim se ovaj obavezao poveriocu da će ispuniti njegova potraživanja od dužnika, treći stupa u obavezu pored dužnika.

Iz navedenih odredbi proizlazi da je za primenu odredbi o subrogaciji nužno da se radi o ispunjenju tuđe obaveze, dok kod ugovora o pristupanju dugu, treći stupa u obavezu pored dužnika i njegova obaveza prema poveriocu je samostalna. To znači da pristupilac koji ispuni poveriocu dug, ispunjava sopstveni dug, odnosno izvršava ono na šta se ugovorom o pristupanju obavezao poveriocu, kao svoju sopstvenu obavezu. U konkretnom slučaju između tužioca i banke zaključeno je više ugovora o pristupanju dugu tuženog prema banci, kojima se tužilac obavezao banci na ispunjenje, te je isplatom banci ispunio sopstvenu obavezu zbog čega se odredbe o subrogaciji ne mogu primeniti.

Ostaje neraspravljeno da li se mogu primeniti odredbe o međusobnim odnosima solidarnih dužnika nakon ispunjenja od strane jednog od sadužnika, po kojim pravilima drugostepeni sud odlučuje preinačavajući prvostepenu presudu usvajanjem zahteva.

Pravilan je stav drugostepenog suda da za zaključenje ugovora o pristupanju dugu između poverioca i trećeg, nije potreban pristanak dužnika. To međutim ne znači da je ugovaranje solidarnosti pristupiočeve obaveze u autonomiji poverioca i pristupioca. Ugovaranje da je obaveza solidarna podrazumeva da na strani dužnika ima više lica, da oni odgovaraju poveriocu za celu obavezu, da poverilac može zahtevati ispunjenje od koga hoće, da kad jedan dužnik ispuni obavezu, i ostali dužnici se oslobađaju obaveze, ali da solidarni dužnik koji je ispunio obavezu ima pravo da od svakog sadužnika zahteva da mu naknadi srazmeran deo obaveze ili ceo iznos ako je solidarna obaveza zaključena isključivo u interesu jednos sadužnika. S obzirom na te posledice samo dužnik i pristupilac, pre zaključenja ugovora o pristupanju mogu postići sporazum o solidarnoj obavezi pristupioca, jer bi u protivnom poverilac i pristupilac svojim sporazumom stvarali obavezu za dužnika kao trećeg što je suprotno članu 153. ZOO. U konkretnom to nije raspravljeno, pa se za sada ne može prihvatiti stav drugostepenog suda da su parnične stranke sadužnici i da je tuženi dužan nanaditi ceo iznos obaveze zato što je solidarna obaveza ugovorena isključivo u njegovom interesu.

Drugostepeni sud ne razjašnjava na osnovu kojih činjenica utvrđenih od strane prvostepenog suda zaključuje o postojanju takvog sporazuma, kao i na osnovu kojih zaključuje da se radi o ugovorima zaključenim u isključivom interesu dužnika, tuženog, zbog čega bi tužilac imao pravo na naknadu celokupnog iznosa. Iz navedenih razloga se pravilnost primene materijalnog prava ne može ispitati, pa je na osnovu člana 416. ZPP, odlučeno kao u izreci ovog rešenja, a drugostepeni sud će u ponovnom postupku postupiti po ovom rešenju i imati u vidu da je u toku postupka istaknut prigovor zastarelosti potraživanja tužioca, da se prvostepeni sud o prigovoru nije izjasnio, nalazeći da je tužbeni zahtev neosnovan iz drugih razloga.

Predsednik veća - sudija

Tatjana Miljuš, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković