Prema utvrđenom činjeničnom stanju, otac tuženog je pedesetih godina kupio deo kp.br. .../... KO ..., a početkom šezdesetih godina kupio je i sporni deo od kp.br. .../... Posle obavljenog prometa pravni prethodnici stranaka su postavili ogradu između zemljišta, pa se u državini sporne površine nalazi tuženi zajedno sa svojim prethodnicima duže od 40 godina. Na delu kp. br. .../... koji služi i kao nužni prolaz nalazi se deo stambene zgrade (zemljište je izgrađeno).

Kod takvog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev, smatrajući da pravni prethodnici stranaka kao korisnici zemljišta u režimu društvene svojine nisu imali pravo raspolaganja parcelama; tuženi nije mogao steći pravo korišćenja po osnovu vanrednog održaja po članu 28. stav 4. ZOSPO jer je tek izmenama i dopunama Zakona (stupio na snagu 04.07.1996. godine) brisano pravilo o nemogućnosti sticanja svojine putem održaja na društvenoj svojini, pa kako dvadesetogodišnji rok ističe 04.07.2016. godine to se u momentu zaključenja glavne rasprave nisu stekli uslovi za sticanje svojine odnosno prava korišćenja putem održaja.

Suprotno, preinačujući prvostepenu presudu, drugostepeni sud smatra da je prigovor tuženog o sticanju prava korišćenja po osnovu održaja osnovan.

Na utvrđeno činjenično stanje pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo, kada je prvostepenu presudu preinačio i tužbeni zahtev odbio.

Posle donošenja Zakona o planiranju i izgradnji kojim se dozvoljava konverzija prava korišćenja zemljišta (član 102. zakona po kome se pravo korišćenja na građevinskom zemljištu pretvara u pravo svojine bez naknade), institut održaja (kao ustanova privatnog prava) može se po analogiji primeniti i na pravo korišćenja.

U konkretnom slučaju (delimično za razliku od stava žalbenog suda), revizijski sud smatra da je tuženi zajedno sa prethodnicima stekao pravo korišćenja po osnovu redovnog održaja za koji je propisan kraći rok državine (10 godina) iz člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa (prva parcela). Za ovaj održaj potrebno je osim državine od 10 godina ispunjenje još dva uslova: zakonitosti i savesnosti držaoca. Tuženi je zakoniti držalac jer je prva prodaja obavljena početkom pedesetih godina kada još na snazi nije bio Zakon o prometu zemljišta i zgrada (1954. godina) koji je predviđao pismenu formu ugovora. Imajući u vidu da je pravni posao između prenosioca i sticaoca zaključen pre stupanja na snagu pomenutog zakona (koji je pooštrio formu ugovora), to je ispunjen uslov u pogledu zakonitosti jer je za punovažnost ugovora o prodaji bila dovoljna usmena forma. Savesnost državine se pretpostavlja i tužilac tu činjenicu nikada nije osporavao.

Imajući u vidu da je ispunjen uslov zakonitosti, to je u pogledu prve (veće parcele) sa podacima, merama i granicama koje su bliže opisane u pobijanoj presudi a što nije ni sporno između stranaka) tuženi postao nosilac prava korišćenja po osnovu redovnog održaja. U pogledu druge parcele koja u prirodi predstavlja nužni prolaz, a delimično je i izgrađena jer se na njoj nalazi deo stambenog objekta, a koja je pribavljena u vreme važenja Zakona o prometu zemljišta i zgrada (zahtevana pismena forma ugovora), stekli su se uslovi za sticanje prava svojine, a samim tim i prava korišćenja zemljišta koja se nalazi ispod objekata i koja služi za redovnu upotrebu po osnovu pravila o građenju na tuđem zemljištu (čl. 122-124. ZOSPO) jer je graditelj savestan i nikada se vlasnik zemljišta odnosno nominalni nosilac prava korišćenja izgradnji nije usprotivio.

Isticanje u reviziji da je sporno zemljište postalo društvena svojina rešenjem Narodnog odbora Opštine Valjevo od 29.10.1959. godine nije od značaja za presuđenje ove parnice jer se fizička lica međusobno spore o pravu korišćenja, a ne o pravu svojine.

Imajući u vidu da revizijski sud smatra da je pravni prethodnik tuženog (a i sam tuženi) stekao pravo korišćenja po osnovu redovnog, a ne vanrednog održaja irelevantni su navodi u reviziji u kojima se ističe da se nisu stekli uslovi za sticanje prava svojine po osnovu vanrednog održaja.

Kao što je napred istaknuto zbog promene zakonske regulative (liberalizacije) u pogledu statusa prava korišćenja i mogućnosti konverzije, neosnovani su revizijski navodi u kojima se ističe da se po osnovu održaja ne može steći pravo korišćenja već samo pravo svojine. Pravo korišćenja je uže sektorsko pravo i ako se ono može transformisati u privatnu svojinu po osnovu odluke nadležnog organa uprave onda se i odlukom suda u svojinskim i državničkim parnicama može utvrđivati ovo pravo, kao prethodno pitanje (prigovor tuženog) po analogiji sa pravilima o sticanju svojine po osnovu održaja.

Na osnovu člana 414. ZPP odučeno je kao u izreci.

Predsednik veća sudija

Predrag Trifunović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić

an