OBAVEZUJE SE tužena da na ime troškova postupka isplati tužiocu iznos od 784.470,00 dinara u roku od 15 dana od dostavljanja prepisa presude, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Opštinskog suda u Boru P1 707/09 od 22.10.2009. godine koja je ispravljena rešenjem Osnovnog suda u Boru P1 886/10 od 10.01.2011. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i poništene kao nepravilne i nezakonite odluke tužene broj ../2002 od 19.04.2002. godine i broj ../2002 od 10.05.2002. godine i tužena obavezana da vrati tužioca na rad i prizna mu sva prava po osnovu rada. Stavom drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena da na ime naknade štete zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa, u periodu od maja 2002. godine zaključno sa 07. oktobrom 2009. godine isplati iznos od 2.719.966,06 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 07.10.2009. godine do isplate, a tužbeni zahtev preko dosuđenog iznosa do traženih mesečnih iznosa zarade za navedeni period, kao i mesečnih iznosa zarade za period od novembra 2008. godine zaključno sa septembrom 2009. godine sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate odbijen je kao neosnovan. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da naknadi tužiocu troškove parničnog postupka u iznosu od 124.000,00 dinara u roku od 15 dana.

Dopunskom presudom Osnovnog suda u Boru P1 886/10 od 10.01.2011. godine odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se tužena obaveže na isplatu naknade štete u visini izgubljene mesečne zarade za period od maja 2002. godine do septembra 2008. godine, u novčanim iznosima navedenim u izreci sa zakonskom zateznom kamatom na svaki iznos počev od poslednjeg dana u narednom mesecu za prethodni mesec do isplate i sa obavezom da na te iznose uplati doprinose nadležnim republičkim fondovima, i to doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje i zdravstvenu zaštitu.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1700/21 od 19.01.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena presuda Opštinskog suda u Boru P1 707/09 od 22.10.2009. godine, ispravljena rešenjem Osnovnog suda u Boru P1 886/10 od 10.01.2011. godine, u delu drugog stava izreke kojim je odbijen tužbeni zahtev za isplatu preko dosuđenog iznosa a do traženih mesečnih iznosa zarade za period od maja 2002. godine zaključno sa 07.10.2009. godine, kao i za isplatu mesečnih iznosa zarade za period od novembra 2008. godine zaključno sa septembrom 2009. godine sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda Opštinskog suda u Boru P1 707/09 od 22.10.2009. godine, ispravljena rešenjem Osnovnog suda u Boru P1 886/10 od 10.01.2011. godine, u prvom, delu drugog i trećem stavu izreke tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se ponište nepravilne i nezakonite odluke tuženog br. ../2002 od 19.04.2002. godine i br. ../2002 od 10.05.2002. godine i da se obaveže tuženi da vrati tužioca na rad i prizna mu sva prava po osnovu rada kao i da mu na ime naknade štete zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa u periodu od maja 2002. godine zaključno sa 07.10.2009. godine isplati iznos od 2.719.966,06 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 07.10.2009. godine do isplate i naknadi mu troškove parničnog postupka u iznosu od 123.000,00 dinara. Stavom trećim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena dopunska presuda Osnovnog suda u Boru P1 886/10 od 10.01.2011. godine. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tužilac da na ime troškova parničnog postupka plati tuženoj iznos od 18.000,00 dinara u roku od osam dana od dana prijema presude.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u skladu sa članom 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 125/04 i 111/09 - ZPP) koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11), Vrhovni kasacioni sud je našao da je tužiočeva revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nisu osnovani navodi revidenta o učinjenoj bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz tačke 12. stava 2. navedenog člana jer drugostepena presuda nema takvih nedostataka zbog kojih se njena pravilnost ne bi mogla ispitati.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem tužene 04 broj ../2002 od 19.04.2002. godine tužiocu je prestao radni odnos sa 30.04.2002. godine. Označeno rešenje doneto je na osnovu člana 45. Zakona o unutrašnjim poslovima u vezi sa članom 34. stav 1. tačka 2. tog zakona, sa obrazloženjem da je protiv tužioca pokrenut krivični postupak za krivično delo posebni slučajevi falsifikovanja isprave iz člana 234. stav 1. tačka 5. KZ RS u vezi sa članom 233. stav 3. i 1. KZ RS koje se goni po službenoj dužnosti. Tužiočev prigovor, izjavljen protiv tog rešenja, odbijen je rešenjem 01/1 br. ../2002 od 10.05.2002. godine. Pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Boru K 193/07 od 13.11.2007. godine tužilac je oslobođen od optužbe da je izvršio krivično delo koje mu je podignutom optužnicom bilo stavljeno na teret. Visina plate koju bi tužilac ostvario u periodu od maja 2002. godine do septembra 2009. godine utvrđena je nalazom veštaka od 10.11.2008. godine i dopunom tog nalaza od 07.10.2009. godine.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je poništio rešenja o prestanku radnog odnosa. Po stanovištu tog suda, tužiocu je radni odnos mogao prestati ako je pravnosnažnom presudom osuđen za krivično delo iz člana 34. stav 1. tačka 1. Zakona o unutrašnjim poslovima, ako je pre prijema na rad učinio krivično delo za koje se kasnije saznalo i za koje je naknadno pravnosnažno osuđen ili ako se u vreme zasnivanja radnog odnosa protiv njega vodio krivični postupka za krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti. S`obzirom da je tužiocu radni odnos prestao pre pravnosnažnog okončanja krivičnog postupka, pobijana rešenja tužene su nezakonita i tužiocu pripada pravo na naknadu štete u visini plate koju bi ostvario u periodu od maja 2002. godine do septembra 2009. godine da nije bilo nezakonitih rešenja o prestanku radnog odnosa.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u pogledu odluke o zahtevu za poništaj rešenja o prestanku radnog odnosa. Po stanovištu tog suda, pobijana rešenja su doneta na osnovu člana 34. stav 1. tačka 2. i člana 45. Zakona o unutrašnjim poslovima jer je protiv tužioca, nakon zasnivanja radnog odnosa, pokrenut krivični postupak za krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti, zbog čega je on prestao da ispunjava jedan od posebnih uslova za prijem u radni odnos koji moraju postojati sve vreme trajanja radnog odnosa i ako prestanu nastaje osnov za prestanak radnog odnosa. Okolnost da nije postojala pravnosnažna presuda kojom je tužilac bio osuđen nije od značaja jer je za odluku o prestanku radnog odnosa u smislu navedenih zakonskih odredbi, bio ispunjen traženi uslov - da je protiv tužioca pokrenut krivični postupak za krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti, a naknadno doneta pravnosnažna presuda kojom je on oslobođen od optužbe nije od uticaja na zakonitost rešenja o prestanku radnog odnosa. Po oceni drugostepenog suda, tužilac nije pružio dokaze da su pobijana rešenja doneta zloupotrebom ovlašćenja, odnosno suprotno cilju, a u eventualno narušenu pravičnu ravnotežu između legitimnog cilja i zaštite prava tužioca taj sud se nije upuštao jer bi to, po mišljenju tog suda, značilo odlučivanje van njegovih ovlašćenja.

Po nalaženju reviziskog suda, osnovani su navodi tužioca o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Zakonom o unutrašnjim poslovima („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 44/91 ... 8/01), važećeg u vreme kada su doneta rešenja o prestanku radnog odnosa tužioca, bilo je propisano: da se u radni odnos u Ministarstvo unutrašnjih poslova, na radno mesto ovlašćenog službenog lica i radnika na određenim dužnostima, može primiti lice koje, pored zakonom utvrđenih uslova za prijem na rad u državne organe, ispunjava i sledeće posebne uslove - da nije osuđivano za krivična dela protiv Ustavom utvrđenog poretka i bezbednosti, oružanih snaga, privrede i imovine, službene dužnosti i krivična dela izvršena iz koristoljublja i nečasnih pobuda, kao i da se protiv njega ne vodi krivični postupak za krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti i da mu pravnosnažnom presudom nije izrečena mera zabrane vršenja poziva, delatnosti ili dužnosti, dok takva zabrana traje (član 34. stav 1. tačke 1. i 2); da radniku u Ministarstvu unutrašnjih poslova prestaje radni odnos ako je pravnosnažnom presudom osuđen za krivično delo iz člana 34. stav 1. tačka 1. tog zakona, a može mu prestati radni odnos i ako prestane da ispunjava, odnosno ako se naknadno utvrdi da nije ispunjavao neki od uslova za prijem na rad u državne organe, pa i uslov iz člana 34. stav 1. tačka 2. tog zakona (član 45).

Odredbom člana 45. navedenog Zakona ustanovljena je mogućnost, ali ne i obaveza da se donese rešenje o prestanku radnog odnosa službenom licu ili radniku na određenim dužnostima u Ministarstvu unutrašnjih poslova, u slučaju da se protiv njega vodi krivični postupak za krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti. Takvo rešenje donosi se na osnovu diskrecionog ovlašćenja iz označene odredbe, a jedini uslov koji mora biti ispunjen u vreme kada se ono donosi je da se protiv zaposlenog vodi krivični postupak za delo za koje se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti. Mogućnost donošenja rešenja o prestanku radnog odnosa na osnovu te odredbe ustanovljeno je sa ciljem zaštite delokruga poslova koje obavlja ova, za državu posebno značajna služba.

U radnom sporu radi poništaja rešenja o prestanku radnog odnosa, donetog po diskrecionoj oceni, ceni se zakonitost tog rešenja, odnosno da li su u vreme njegovog donošenja postojali zakonom propisani razlozi da zaposlenom prestane radni odnos. Naknadno nastala okolnost da je zaposleni pravnosnažnom presudom oslobođen od optužbe da je počinio krivično delo koje mu je bilo stavljeno na teret, ne može biti od uticaja na zakonitost rešenja o prestanku radnog odnosa. Zakonom o unutrašnjim poslovima, kao jedini uslov za donošenje takvog rešenja propisano je da se u momentu donošenja rešenja o prestanku radnog odnosa vodi krivični postupak za delo koje se goni po službenoj dužnosti . U tom kontekstu, pobijana rešenja o prestanku radnog odnosa tužioca su zakonita jer je protiv njega bio pokrenut krivični postupak za krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti, a naknadno doneta pravnosnažna presuda kojom je oslobođen od optužbe da je izvršio krivično delo koje mu je bilo stavljeno na teret ne utiče na zakonitost rešenja o prestanku radnog odnosa.

Međutim, Zakon o unutrašnjim poslovima nije uredio pravno dejstvo oslobađajuće krivične presude, odnosno šta se dešava sa radno-pravnim statusom zaposlenog kome je radni odnos prestao na osnovu diskrecionog ovlašćenja iz člana 45. tog Zakona, u slučaju ako bude oslobođen od optužbe da je učinio krivično delo koje mu je stavljeno na teret. Nepreciznost te odredbe, kojom je dato potpuno diskreciono pravo u odlučivanju o prestanku radnog odnosa zaposlenog u Ministarstvu unutrašnjih poslova protiv kojeg je pokrenut krivični postupak, bez smernica kako se to diskreciono pravo primenjuje i uputstva u vezi sa posledicama oslobađanja zaposlenog od krivične optužbe, uočili su Ustavni sud (odluke Už 753/2008 od 19.01.2011. godine; Už 1757/2009 od 27.09.2012. godine) i Evropski sud za ljudska prava (presuda od 12.01.2016. godine u predmetu Milojević i drugi protiv Srbije - predstavke br. 43519/07; 43524/07 i 45247/07).

Zbog toga je u ovom sporu, pored ocene zakonitosti rešenja o prestanku radnog odnosa tužioca, bilo nužno razmotriti pitanje da li bi ostavljanjem na snazi tih rešenja bila postignuta pravična ravnoteža između postojanja legitimnog cilja i zaštite javnog interesa sa jedne strane i zaštite tužioca s`druge strane, s`obzirom na saznanje da su donošenjem oslobađajuće krivične presude prestali razlozi zbog kojih je tužiocu prestao radni odnos. Upravo zato nisu prihvatljivi razlozi zbog kojih drugostepeni sud odbija da ceni pravičnu ravnotežu između legitimnog cilja i zaštite prava tužioca, smatrajući da bi u tom slučaju postupao van granica svojih ovlašćenja.

U konkretnom slučaju, tužilac je oslobođen optužbe jer je utvrđeno da krivično delo koje mu je optužnicom bilo stavljeno na teret nije izvršio on već drugo lice, koje je istom presudom oglašeno krivim i izrečena mu uslovna osuda. Tužilac je tokom postupka dostavio dokaze da je i protiv drugih zaposlenih u Policijskoj upravi Bor pokretan krivični postupak za krivična dela koja se gone po službenoj dužnosti, ali da ni jednom od tih lica nije prestao radni odnos. Iz tih razloga, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, diskreciono ovlašćenje prilikom odlučivanja o prestanku radnog odnosa tužioca je primenjeno proizvoljno, zbog čega su oba rešenja o prestanku radnog odnosa poništena.

Posledica poništaja rešenja o prestanku radnog odnosa predviđena je članom 191. Zakona o radu, kao restitucija - vraćanje zaposlenog na rad i kao naknada štete. Primenom označene odredbe, tužena je obavezana da vrati tužioca na rad i da mu nadoknadi štetu u visini zarada koju bi ostvario počev od prestanka radnog odnosa do septembra 2009. godine, u skladu sa nalazima veštaka na koje stranke nisu imale primedbe i tužbenim zahtevom postavljenim do zaključenja glavne rasprave.

Sledstveno izloženom, na osnovu člana 407. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom, drugom i trećem stavu izreke.

Odluka o troškovima postupka, sadržana u četvrtom stavu izreke, doneta je primenom člana 161. stav 2. u vezi sa članovima 149. stav 1. i 150. ZPP. Tužilac je uspeo u ovom sporu i zato ima pravo na naknadu troškova postupka za sastav tužbe i šest podnesaka u iznosu od po 16.500,00 dinara, četiri žalbe i tri revizije u iznosu od po 33.000,00 dinara; zastupanja na 14 održanih ročišta u iznosu od po 18.000,00 dinara i jednom neodržanom ročištu iznosu od 9.750,00 dinara; veštačenja u iznosu od 4.520,00 dinara; sudsku taksu za tužbu, prvostepenu presudu, žalbu i drugostepenu presudu u iznosu od po 13.500,00 dinara, reviziju u iznosu od 40.500,00 dinara i troškove prevoza u ukupnom iznosu od 50.470,00 dinara.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić