Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio posebnu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 18/20), zbog čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog i obavljao je i pre, a i u spornom periodu (01.05.2018. godine do 30.04.2021. godine) poslove na Odeljenju ..., sa koeficijentom za obračun plate 8,06. U spornom periodu tuženi je obračunavao i isplaćivao osnovnu platu, tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množio sa koeficijentom radnog mesta tužioca, te je tako dobijeni proizvod (osnovica i koeficijenta radnog mesta tužioca) pretežno svakog meseca u spornom periodu (osim za novembar 2019. i februar 2021. godine) bio niži od iznosa propisane minimalne neto zarade. Tuženi je prilikom obračuna osnovne plate tužiocu vršio dopunu osnovne plate, to jest njenu korekciju do propisane minimalne neto zarade, čime je narušen odnos koeficijenta plata zaposlenih, koji odražavaju složenost poslova. Tuženi u obračunskim listama nije posebno iskazao naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, niti je iskazao koji deo koeficijenta se odnosi na ove naknade. Prvostepeni sud je na osnovu veštačenja utvrdio naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora tužiocu u spornom periodu (izuzev za novembar 2019. godine i februar 2021. godine) prema prisustvu na radu. Obračun je izvršen u tri varijante. Prema prvoj varijanti nalaza i mišljenja veštaka obračun dnevnog iznosa naknada za ishranu u toku rada je vršen u visini od 250,00 dinara bruto (175,25 dinara neto) i mesečni iznos regresa u visini od 1/12 minimalne zarade. U drugoj varijatni veštak je obračun naknada vršio primenom parametara sadržanih u Opštem kolektivnom ugovoru iz 2008. godine, a u trećoj varijanti primenom parametara sadržanih u Posebnom kolektivnom ugovoru za zdravstvene ustanove iz 1999. godine (koji nije regulisao visinu predmetnih naknada, već je upućivao na odredbe OKU iz 1997. godine). Utvrđena visina predmetnih naknada troškova u prvoj varijanti povoljnija je za tuženog od visine predmetnih naknada utvrđenih u drugoj i trećoj varijanti i niža od novčane vrednosti koeficijena 3,17, za koji je tužena povećala koeficijente svim zaposlenim posle stupanja na snagu Zakona o platama u državnim organima i javnim službama.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan tuženi da isplati tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu iznose utvrđene veštačenjem sa pripadajućom kamatom, jer su nižestepeni sudovi zaključili da u iznosu minimalne zarade definisanom u članu 111. Zakona o radu, nije sadržana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo, zbog čega su preinačene drugostepena i prvostepena presuda i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca.

Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 42/91...83/14) propisano je da se javnom službom u smislu ovog zakona smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnosti odnosno poslove kojima se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana i organizacija, kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3)). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 1/15 i 3/18 – Sporazum o produženju roka važenja) u odredbi člana 91. određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plate utvrđuju na osnovu osnovice za obračun plata, koeficijenata sa kojima se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom ( stav 3.).

Na isti način su određeni elementi za utvrđivanje plate odredbama člana 90. st. 2. i 3. Posebnog Kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 106/18 od 31.12.2018. godine) i odredbama člana 91. st. 2. i 3. Posebnog Kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 96/19 i 58/20 – u primeni počev od 09.01.2020. godine).

Odredbama člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a stavom 2. ovog člana propisano je da visina troškova iz stava 1. tačka 5) ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2 istog zakona).

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13) te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

Zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog (Zaključak usvojen na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 05.07.2022. godine).

U konkretnom slučaju, na utvrđivanje i obračun plata tužioca, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju se propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, to odredba posebnog zakona isključuje primenu odredaba člana 118. stav 1. tač. 5. i 6. Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni Posebnim Kolektivnim ugovorima za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave koji su važili u utuženom periodu, niti prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine. Prema tome, kako je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiocu isplaćivana kroz koeficijent za obračun njegove plate, to tužiocu ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koje potražuje, bez obzira na činjenicu o visini isplaćene minimalne zarade.

Iz iznetih razloga Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Polazeći od uspeha u postupku po reviziji i opredeljenih troškova tuženom na osnovu člana 153. i 154. a u vezi odredbe člana 163. stav 2. ZPP, pripadaju troškovi revizijskog postupka u ukupnom iznosu od 85.999,351 dinar i to na ime sastava revizije u iznosu od 18.000,00 dinara primenom Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ 121/12 ... 37/21) i na ime sudske takse na reviziju u iznosu od 27.199,7404 dinara i presudu po reviziji u iznosu od 40.799,6106 dinara primenom Tarifnog broja 1. stav 1. tačka 3. iz Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, broj 28/94 ... 95/18).

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 165. stav 2. ZPP odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić