Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2371/20 od 01.12.2021. godine stavom prvim izreke odbijene su žalbe tuženih GG i VV i prvostepena presuda potvrđena u stavu prvom izreke. Stavom drugim izreke preinačena je prvostepena presuda u stavu drugom izreke tako što je usvojen tužbeni zahtev tužilje i utvrđeno prema tuženima da je tužilja suvlasnik i na udelu od dosuđene 1/3 do tražene 1/2 na nepokretnoj imovini opisanoj u stavu prvom izreke prvostepene presude po osnovu sticanja u braku sa suprugom sada pok. DD, bivšem iz ... i obavezani tuženi da joj ovo pravo priznaju i trpe da se po osnovu ove presude na njeno ime izvrši upis prava susvojine u navedenom udelu kod RGZ Vladičin Han. Stavom trećim izreke obavezani su tuženi da tužilji solidarno naknade troškove drugostepenog postupka u iznosu od 21.800,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužene VV i GG blagovremeno su izjavile reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408., u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. i stava 3. ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...10/23)a u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, broj 10/23) Vrhovni sud je ocenio da je revizija tuženih izjavljena protiv preinačujućeg dela drugostepene presude neosnovana, dok je nedozvoljena u delu kojim se pobija drugostepena presuda u potvrđujućem delu.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Navodi revizije da je ožalbena presuda nejasna i nerazumljiva, da su razlozi protivrečni bitnim činjenicama i materijalnim dokazima te da nema razloga o odlučnim činjenicama zapravo se ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP nisu bili predmet ocene revizijskog suda jer se iz ovog razloga shodno članu 407. stav 1. ZPP revizija ne može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju sada pok. DD, suprug tužilje i otac tuženih je 13.02.1984. godine dobio na korišćenje, kao nosilac stanarskog prava stan površine 49 m2 na drugom spratu stambene zgrade u ulici ... broj ... u ... koji će koristiti sa članovima porodičnog domaćinstva, suprugom ĐĐ i ćerkom VV. Na osnovu ovog rešenja o dodeli stana je DD 18.05.1984. godine zaključio Ugovor o korišćenju stana na neodređeno vreme. Supruga ĐĐ preminula je 25.09.1984. godine, a 26.10.1985. godine DD je sa tužiljom zaključio brak nakon čega se tužilja uselila u sporni stan i sa suprugom ga koristila zajedno do njegove smrti 25.01.2013. godine, a nakon toga sama. DD je kao nosilac stanarskog prava 30.08.1991. godine zaključio Ugovor o otkupu stana na 400 mesečnih rata počev od 01.07.1991. godine, da bi aneksom ugovora od 06.09.1993. godine izmenio način isplate tako što se obavezao da preostali neplaćeni deo otkupne cene isplati odmah prodavcu Opštini Vladičin Han. Tužilja u toku trajanja braka sa DD nije bila u radnom odnosu, bila je domaćica i podizala je njihovo dete, a povremeno je obavljala poslove na poljoprivredi. Sporni stan je otplaćen u celosti iznosom od 100 nemačkih maraka.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja i utvrđene činjenice da je deo novca za otkup stana obezbeđen iz sredstava od prodate zaostavštine prve supruge DD, sada pokojne ĐĐ, majke tužene VV i tužene GG prvostepeni sud je ocenio da je predmetni stan zaključenjem Ugovora o otkupu ušao u režim zajedničke svojine saglasno članu 171. stav 1. Porodičnog zakona jer je stečen za vreme trajanja braka tužilje i pokojnog DD, pa je imajući u vidu takođe utvrđenu činjenicu da je suprug DD ostvarivao veći prihod od tužilje i da je posebna sredstva iskoristio za isplatu otkupne cene stana zaključio da je suvlasnički udeo tužilje u sticanju zajedničke imovine, spornog stana u visini od 1/3, a da suvlasnički deo njenog supruga DD u sticanju stana 2/3 idealnih delova zbog čega je utvrdio pravo svojine tužilje na 1/3 idealna dela, a u preostalom delu do traženih 1/2 idealnih delova, za visinu udela od 1/6 odbio tužbeni zahtev kao neosnovan.

Drugostepeni sud je prihvatio pravno stanovište prvostepenog suda da predmetni stan predstavlja zajedničku imovinu bračnih drugova u smislu odredbe člana 171. stav 1. Porodičnog zakona, ali je ocenio da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo, član 180. Porodičnog zakona jer je sporni stan otkupljen u toku trajanja bračne zajednice po netržišnim uslovim, po ceni koja je formirana po posebnim propisanim elementima i da ovakvi specifični uslovi i okolnosti pod kojima je stečeno pravo svojine na spornom stanu u vreme trajanja braka tužilje i njenog pokojnog supruga DD, kao i specifična priroda stanarskog prava čine opravdanu primenu načela pravičnosti prilikom utvrđivanja visine udela u sticanju zajedničke imovine supružnika zbog čega ovako stečena imovina pripada supružnicima u jednakim delovima. Stoga, po oceni drugostepenog suda, a shodno odredbi člana 180. stav 2. Porodičnog zakona tužilja ima pravo svojine na 1/2 idealnih delova stana. Činjenica da tužilja nije bila zaposlena, po oceni drugostepenog suda nije od uticaja na drugačiju odluku obzirom da je stan kupljen po beneficiranim i potpuno netržišnim uslovima zbog čega se doprinos sticanju ne može utvrđivati kao kod imovine koja nije stečena na ovaj način, odnosno na način propisan stavom 3. člana 180. Porodičnog zakona zbog čega je odbio kao neosnovane žalbe tuženih u delu kojem je utvrđeno pravo svojine tužilje na 1/3 idealna dela, a preinačio u preostalom delu i tužilji utvrdio pravo svojine na preostalih 1/6 idealnih delova odnosno do tražene 1/2 idealnog dela stana.

Po oceni Vrhovnog suda pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 6. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, broj 12/90, 47/90, 50/90, „Službeni glasnik RS“, broj 3/97/90) važećim u vreme zaključenja Ugovora o otkupu stana 30.08.1991. godine nosilac stanarskog prava, zakupac stana i članovi njihovog porodičnog domaćinstva mogu u celini ili u idealnim delovima da kupe stan u društvenoj svojini koji koriste pod uslovima propisanim u stavovima 2. – 5. ovog člana. Iz ove zakonske odredbe proizlazi da je pravo na kupovinu stana u društvenoj svojini (otkup stana) lično pravo ustanovljeno u korist određenog kruga lica, a cena po kojoj se stan otkupljuje nije tržišna već zakonom propisana. Odredbom člana 16. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, broj 9/85) važećeg u vreme zaključenja braka tužilje i pokojnog supruga DD propisano je da nosilac stanarskog prava na stanu može biti samo jedno lice, a kada je stanarsko pravo stekao jedan od bračnih drugova koji živi u zajedničkom domaćinstvu nosilac stanarskog prava je drugi bračni drug. Stoga tužilji kao bračnom drugu je pripadalo lično pravo na otkup stana u društvenoj svojini zbog čega, a posebno kod činjenice da je stan otkupljen u toku trajanja braka stranaka predmetni stan predstavlja zajedničku imovinu bračnih drugova shodno članu 171. stav 1. Porodičnog zakona jer je stečen u toku trajanja njihovog braka.

Kako je konkretna sporna nepokretnost stečena u toku trajanja braka stranaka, a po osnovu odredaba člana 6. Zakona o stambenim odnosima otkupom stana iz društvene svojine pod posebnim pogodnostima odnosno beneficiranim uslovima to svojina na predmetnom stanu nije stečena radom supružnika tokom trajanja braka već predstavlja transformaciju jednog ličnog prava – prava korišćenja stana u pravo svojine. Osnov tog sticanja je Ugovor o kupovini društvenog stana kao dvostrano teretni pravni posao, ali mogućnost zaključenja tog ugovora rezervisana je za nosioca stanarskog prava i zakonom određeni krug lica. Kupoprodajna cena stana ne formira se pod uslovima ponude i potražnje (tržišna cena) već po posebno propisanim elementima. Dakle, okolnost da je jedan supružnik zakuljčio Ugovor o otkupu stana, da je isplatio pretežni deo otkupne cene stana ne isključuje doprinos drugog supružnika u sticanju svojine po navedenom osnovu. Dakle, opšti princip deobe imovine bračnih drugova po kome se njihov deo određuje prema njihovim doprinosima u sticanju u bračnoj zajednici u konkretnom slučaju nije primenjiv jer kako se radi o sticanju prava svojine na stanu koji je otkupljen iz društvene svojine to supružnici imaju pravo svojine u jednakim delovima. Stoga je pravilno drugostepeni sud, a imajući u vidu specifične uslove i okolnosti pod kojima je predmetni stan otkupljen smatrao opravdanim da primeni princip pravičnosti deobom zajedničke imovine otkupljenog stana na jednake delove u smislu odredbe člana 171. stav 1. i 180. stav 2. Porodičnog zakona.

Činjenica da je pokojni DD otplatio celu ili veći deo otkupne cene spornog stana ne može predstavljati njegov veći doprinos u sticanju svojine na otkupljenom stanu već samo njegovim naslednicima pruža mogućnost za eventualno postavljanje obligacionopravnog zahteva prema tužilji.

Na drugačije presuđenje ne utiče ni okolnost da u momentu kada je sporni stan dobijen na korišćenje tužilja nije bila bračni drug nosioca stanarskog prava jer prema odredbi člana 16. stav 2. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, broj 9/85), važećeg u vreme zaključenja braka tužilje i pokojnog DD kada stanarsko pravo stekne jedan od bračnih drugova koji žive u zajedničkom domaćinstvu nosilac stanarskog prava je i drugi bračni drug, dok prema stavu 3. ovog člana kada jedan od bračnih drugova nosilac stanarskog prava umre ili trajno prestane da koristi stan drugi bračni drug ostaje sam nosilac stanarskog prava na tom stanu. Dakle, svojstvo sunosioca stanarskog prava je vezano za momenat zaključenja braka i procenjuje se prema Zakonu iz stambene oblasti koji je tada bio na snazi. Pored toga prema odredbi člana 6. stav 1. Zakona o stambenim odnosima važećeg u trenutku zaključenja Ugovora o otkupu stana tužilja kao bračni drug nosioca stanarskog prava koja sa njim stanuje u stanu spada u krug lica koja su ovlašćena i na otkup stana. Stoga su navodi revizije da je predmetni stan posebna imovina pokojnog DD neosnovani.

Iz svih ovih razloga revizijski navodi da je pogrešno primenjeno materijalno pravo isticanjem da pravo na stan ne ulazi u režim zajedničke imovine tužilje i pokojnog supruga DD, te da se visina doprinosa u sticanju tog stana ne može utvrditi primenom pravila iz člana 180. stav 3. Porodičnog zakona su neosnovani.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka doneta pravilnom primenom člana 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga shodno članu 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Ocenjujući dozvoljenost revizije izjavljene protiv pobijane presude u delu kojim je potvrđena prvostepena presuda Vrhovni sud je ocenio da shodno članu 410. stav 1. tačka 5. ZPP revizija tuženih u ovom delu nije dozvoljena.

Naime, odredbom člana 403. stav 3. ZPP propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela na prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe. Vrednost predmeta spora opredeljena je iznosom od 10.000,00 dinara odnosno u iznosu koji ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe zbog čega je shodno odredbi člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP revizija tuženih u ovom delu nije dozvoljena pa je na osnovu člana 413. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković