Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. i člana 441. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br.72/11...10/23, u daljem tekstu: ZPP), pa je ocenio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Tužilja revizijom ukazuje da je drugostepena presuda zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, međutim, kako se shodno odredbi člana 407. ZPP, revizija ne može izjaviti zbog ove bitne povrede odredaba parničnog postupka, ti navodi revizije nisu razmatrani.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je sa tuženim zaključila 17 ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova po osnovu kojih je bila neprekidno radno angažovana od 01.02.2016. godine do 14.10.2021. godine. U ugovorima o obavljanju privremenih i povremenih poslova su navođeni različiti poslovi za koje je tužilja bila angažovana, međutim, tužilja je do juna 2018. godine obavljala poslove ... u okviru Službe ..., a od juna 2018. godine obavljala je poslove ... u Službi ... .

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su utvrdili da je tužilja po zaključenim ugovorima o privremenim i povremenim poslovima ustvari obavljala redovne i stalne poslove kod tuženog, koji nisu imali karakter privremenih i povremenih poslova i da je njeno angažovanje trajalo duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini, međutim, kako je u periodu na koji se odnose ugovori počev od 04.02.2016. godine zaključno sa 29.12.2020. godine na snazi bila zabrana zapošljavanja kod tuženog na osnovu Zakona o budžetskom sistemu, te kako je tužilja slobodnom voljom prihvatila da zaključuje ugovore o privremenim i povremenim poslovima, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti ugovora o privremenim i povremenim poslovima zaključenim u ovom periodu, kao i tužbeni zahtev da se utvrdi da tužilja bila u radnom odnosu kod tuženog u ovom periodu, a drugostepeni sud odbio tužiljinu žalbu i potvrdio prvostepenu presudu u ovom delu.

Prvostepeni sud je zatim ocenio da je tuženi, u situaciji kada je zabrana zasnivanja radnog odnosa za korisnike javnih sredstava prestala da važi 31.12.2020. godine, kao poslodavac sa tužiljom kao zaposlenom fiktivno zaključivao ugovore o privremenim i povremenim poslovima i u 2021. godini, čime je prikrio faktički rad koji je tužilja obavljala za njega. Tužilja je obavljala stalne i redovne poslove kod tuženog, menjajući stalno zaposlene radnike koji su bili odsutni, tako da ti poslovi po svojoj prirodi nisu privremeni ili povremeni, zbog čega je primenom člana 32. stav 2. Zakona o radu, usvojio tužbeni zahtev i utvrdio da su ništava dva ugovora o privremenim i povremenim poslovima zaključena 29.12.2020. i 22.06.2021. godine i da je tužilja bila u radnom odnosu kod tuženog u periodu važenja ovih ugovora, od 01.01.2021. godine do 14.10.2022. godine.

Drugostepeni sud je pobijanom presudom preinačio prvostepenu presudu u ovom delu tako što je odbio kao neosnovane tužbene zahteve za utvrđenje ništavosti ugovora o privremenim i povremenim poslovima zaključene 29.12.2020. i 22.06.2021. godine i zahtev za utvrđenje da je tužilja bila u radnom odnosu kod tuženog u periodu za koji su ovi ugovori zaključeni, ocenivši da je bez uticaja na punovažnost ugovora činjenica da je 31.12.2020. godine prestala zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta kod tuženog kao korisnika javnih sredstava, s obzirom da je tužilja potpisivanjem ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova od 29.12.2020. godine i 22.06.2021. godine, jasno izrazila svoju saglasnost u pogledu svog angažovanja van radnog odnosa, pri čemu se u pogledu prava, obaveza i odgovornosti ugovornih strana iz ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova, imaju primeniti odredbe tih ugovora.

Po oceni Vrhovnog suda, neosnovano se revizijom tužilje ukazuje da je pobijana presuda doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Po članu 197. Zakona o radu, poslodavac može za obavljanje poslova koji su po svojoj prirodi takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini da zaključi ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova sa nezaposlenim licem, zaposlenim koji radi nepuno radno vreme - do punog radnog vremena i korisnikom starosne penzije (stav 1.). Ugovor iz stava 1. ovog člana zaključuje se u pisanom obliku.

Noveliranom odredbom člana 37. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 75/14 od 21.07.2014. godine), pored ostalog je propisano da se ugovor o radu može zaključiti na određeno vreme, za zasnivanje radnog odnosa čije je trajanje unapred određeno objektivnim razlozima koji su opravdani rokom ili izvršenjem određenog posla ili nastupanjem određenog događaja, za vreme trajanja tih potreba (stav 1.), odnosno da poslodavac može zaključiti jedan ili više ugovora o radu iz stava 1. ovog člana na osnovu kojih se radni odnos sa istim zaposlenim zasniva za period koji sa prekidima ili bez prekida ne može biti duži od 24 meseca (stav 2.), da se prekid kraći od 30 dana ne smatra prekidom iz stava 2. (stav 3.) i da ako je ugovor o radu na određeno vreme zaključen suprotno odredbama tog zakona ili ako zaposleni ostane da radi kod poslodavca najmanje 5 radnih dana po isteku vremena za koje je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vreme (stav 6.).

Tuženi je javno preduzeće koje po članu 2. stav 1. tačka 5. Zakona o budžetskom sistemu ("Službeni glasnik RS", broj 54/09, 73/10, 101/10, 101/11, 93/12, 62/13 i 63/13 - ispravka), spada u korisnike javnih sredstava, pa se u odnosu na njega primenjuju odredbe tog zakona. Zakonom o izmenama i dopunama navedenog Zakona („Službeni glasnik RS“ broj 108/2013 od 06.12.2013. godine) u članu 27e dodati su novi stavovi 34. i 35. kojima je propisano da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31.12.2015. godine, a izuzetno od tog stava radni odnos sa novim licima može se zasnovati uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva. Navedena odredba člana 27e stav 34. Zakona, novelirana je kasnijim izmenama i dopunama („Službeni glasnik RS“ broj 142/2014 ... 149/2020), tako da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih odnosno upražnjenih radnih mesta do 31. decembra 2016. godine i zatim zabrana važi za svaku narednu godinu, sve do 31.12.2020. godine. Članom 105. navedenog zakona propisano je da ako su odredbe drugih zakona, odnosno propisa u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.

Imajući u vidu navedeno, nižestepeni sudovi su, odlučujući o punovažnosti ugovora zaključenih u periodu od 2016. godine, zaključno sa 2021. godinom i o zahtevu za utvrđenje da je tužilja u tom periodu zasnovala radni odnos na neodređeno vreme kod tuženog, pravilno ocenili da odredbe Zakona o budžetskom sistemu kojima je korisnicima javnih sredstava propisana zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem, radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta (osim u izuzetnim slučajevima uz saglasnost nadležnog tela Vlade) predstavljaju lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu. Kod utvrđenog da je tužilja na osnovu više sukcesivno zaključenih ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova obavljala poslove u periodu od 04.02.2016. do 14.10.2021. godine, da Zakon o radu tu vrstu rada tretira kao rad van radnog odnosa, a da je za tuženog kao korisnika javnih sredstava važila zabrana zapošljavanja, to nije bilo uslova da se utvrdi da je tužilja zasnovala radni odnos na neodređeno vreme kod tuženog i da su predmetni ugovori o obavljanju privremenih i povremenih poslova ništavi jer su zaključeni da bi se izbeglo zasnivanje radnog odnosa.

Parnične stranke su zaključile dva ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova posle stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu 12.12.2020. godine, sa početkom primene od 01.01.2021. godine, čijim članom 27k su izmenjena pravila o zabrani zapošljavanja, tako što je u periodu od.01.01.2021. godine do 31.12.2023. godine korisnicima javnih sredsava dozvoljeno da bez posebnih dozvola i saglasnosti u tekućoj kalendarskoj godini prime u radni odnos na neodređeno vreme i radni odnos na određeno vreme u svojstvu pripravnika do 70% od ukupnog broja lica kojima je prestao radni odnos na neodređeno vreme po bilo kom osnovu u prethodnoj kalendarskoj godini, umanjen za broj novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika u toj kalendarskoj godini, dok o prijemu novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika izvan tog procenta odlučuje telo Vlade na predlog nadležnog organa uz pribavljeno mišljenje Ministarstva, čime je ograničena zabrana zapošljavanja. Međutim, po oceni Vrhovnog suda, ove odredbe se ne mogu odnositi na tužilju i njen radnopravni status, jer se se svi sporni ugovori sukcsivno zaključivani počev od 04.02 2016. godine do 22.06.2021. godine, imaju smatrati jednim ugovorom. Parnične stranke su u odnos povodom obavljanja privremenih i povremenih poslova stupile prilikom zaključenja prvog ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova, dana 04.02.2016. godine, u vreme zabrane zapošljavanja kod tuženog kao korisnika javnih sredstava, te se ceo sporni odnos ima ceniti jedinstveno, ne samo po svom nastanku, nego i po posledicama. Zbog toga se ne može odvojeno odlučivati o pravnim posledicama ugovora zaključenih u vreme zabrane zapošljavanja i o posledicama ugovora zaključenih nakon stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu 12.12.2020. godine.

Na osnovu izloženog, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branka Dražić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković