Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 10/23), Vrhovni sud je ocenio da je revizija osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a tuženi u reviziji ne konkretizuje relativno bitne povrede odredaba parničnog postupka koje su učinjene od strane drugostepenog suda i mogle bi uticati na pravilnost i zakonitost pravnosnažne odluke.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na osnovu kupoprodajnog ugovora zaključenog i overenog 21.09.2007. godine i aneksa tog ugovora od 01.11.2007. godine, tužioci su u jednakoj srazmeri nosioci prava korišćenja na ¾ dela parcele broj ... njiva 2. klase površine 15 a 10 m2 i parcele br. ... njiva površine 12 a 80 m2 u KO ... . Na osnovu kupoprodajnog ugovora od 30.07.2007. godine tužioci su stekli pravo koršćenja i na parceli br. ... površine 28 a 35 m2 u istoj katastarskoj opštini. Sukorisnik parcela br. ... i ... u 2/8 dela je neparničar VV. Parcele su po upisu u javnoj knjizi u javnoj svojini Republike Srbije. Dana 20.09.2021. godine tužilac BB podneo je zahtev za konverziju prava korišćenja u pravo svojine, o kom nije odlučeno. Parcele broj ..., ..., ... i ..., čijom su deobom u toku 2009. i 2010. godine nastale parcele koje su predmet spora, bile su predviđene kao površina javne namene – saobraćajnice po Planu detaljne regulacije Mali Beograd – Veliki Rit 2 u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 05/2009). Parcele koje su predmet spora nisu bile vidljive kao samostalne do važećeg Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Santandrejski put sa okruženjem u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 30/14 i 75/16), po kom je parcela ... KO ... samo jednim delom planirana za namenu javna saobraćajna površine – deo regulacije ulice. Tužioci su nakon teretnog sticanja parcele jedno vreme obrađivali, pa su prestali i pet – šest godina unazad to ne čine. U prirodi ovo zemljište je zaparloženo. Tužioci nisu podnosili inicijativu za izmenu planskog dokumenta. Prema utvrđenoj vrednosti građevinskog zemljišta, tržišna vrednost pripadnosti svakog od tužilaca na spornim parcelama iznosi 12.293.563,19 dinara.

Nižestepeni sudovi odluku o osnovanosti postavljenog tužbenog zahteva zasnivaju na odredbama člana 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava, člana 58. Ustava Republike Srbije, člana 2. tačka 6. Zakona o planiranju i izgradnji, članova 3. i 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i člana 10. Zakona o javnoj svojini, zaključujući da je donošenjem planskih akata tuženi ograničio pravo svojine tužilaca tako što im je zabranio planiranu gradnju, pa je u obavezi da im plati tržišnu naknadu za površine namenjene javnoj saobraćajnici. Odsustvo realizacije donetih planskih akata u dužem vremenskom periodu, kojima je vlasnik onemogućen da u punom obimu ostvaruje svojinska ovlašćenja, dovelo je do ograničenja prava svojine i predstavlja povredu prava na mirno uživanje imovine zajemčeno Ustavom Republike Srbije.

Osnovano se revizijom tuženog ukazuje da zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu utvrđene sve relevantne činjenice.

Ustavom Republike Srbije zajemčeno je mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (član 58. stav 1.); propisano je da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (član 58. stav 2.); predviđeno je da se zakonom može ograničiti način korišćenja imovine ( član 58. stav 3.)

Odredbe člana 1. Protokola 1 uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisuju da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine; da niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava; državi je dopušteno da primenjuje zakone koje smatra potrebnim kako bi regulisala korišćenje imovine. Takvo regulisanje korišćenja ili upotrebe imovine mora biti u skladu sa opštim interesom (ili da bi se obezbedila naplata poreza ili drugih dažbina ili kazni).

Prema dosadašnjem utvrđenju tužioci nisu faktički lišeni svoje imovine, niti ovlašćenja koja čine sadržinu svojine - da koriste parcele, pribiraju plodove i njima raspolažu. Pravo je države i jedinice lokalne samouprave da planskim aktima vrše urbanističko planiranje prostora, naročito u većim gradovima kao što je Novi Sad. Međutim, nesprovođenje planskih akata u dužem vremenskom periodu, izostanak njihove ponovne ocene u razumnim intervalima nakon donošenja, može povrediti pravo vlasnika imovine obuhvaćene planskim aktom na njeno mirno uživanje i bez oduzimanja.

Pitanje ograničenja imovine je faktičko pitanje u svakom konkretnom slučaju. Činjenično je utvrđeno da sporne parcele po upisu u javnoj knjizi nisu u svojini tužilaca i VV, već da su javna svojina Republike Srbije. Tužioci su teretnim pravnim poslovima 2007. godine stekli pravo sukorišćenja, pa je na osnovu odredbi člana 12. Zakona o parničnom postupku obaveza suda bila da reši prethodno pitanje, ceneći ispunjenost uslova za konverziju prava korišćenja u pravo svojine. Tužioci traže isplatu tržišne vrednosti nepokretnosti, kao i da se na spornim parcelama umesto prava javne svojine Republike Srbije upiše pravo javne svojine tuženog Grada Novog Sada, pa ispunjenost uslova za konverziju opredeljuje odluku o osnovanosti ovako postavljenog tužbenog zahteva.

Vezano za zaključak o postojanju povrede prava na imovinu, nije razjašnjeno kada je za lokalitet na kome se nalaze sporne parcele donet prvi planski akt kojim se predviđa promena namene zemljišta, niti da li je postojao i koje je sadržine bio planski akt u vreme kada su tužioci teretno stekli pravo korišćenja na udelima spornih parcela. Predmet ove parnice su četiri parcele, predmet teretnog sticanja tužilaca bile su tri parcele, pa kada iz dosadašnjeg utvrđenja proizilazi da su kupljene parcele bile više puta deljene, za odluku su bitne činjenice na čiji zahtev, kada i po kom pravnom osnovu je izvršena deoba parcela koje su tužioci teretno stekli 2007. godine, te koja je bila sadržina planskih akata u vreme svake konkretne deobe. Činjenično je utvrđeno da parcela broj ... od 1520 m2 po aktuelnom planskom dokumentu nije predviđena za javnu površinu u celosti, a izostalo je utvrđenje na čiji zahtev je parcela postojećih dimenzija i prostiranja formirana, na koji način se ona koristi od strane tužilaca i sukorisnika VV, te u koju svrhu je planiran deo ove parcele koji nije namenjen za javnu saobraćaju površinu. Ne mogu ostati bez značaja ni činjenice na koji način se koriste susedne parcele koje su formirane deobom prvobitno postojećih u vreme donošenja planskih akata, niti da li su tužioci od vremena teretnog sticanja raspolagali, odnosno pokušali da raspolažu bilo kojim delom stečene imovine po ugovorima iz 2007. godine.

Pošto u ponovljenom postupku razjasni navedene činjenice, prvostepeni sud će u sklopu sa činjenicom da su sporne parcele u parlogu, biti u prilici da izvede zaključak da li su planski akti tuženog uzrok promene načina korišćenja spornih parcela od strane tužilaca, odnosno da li oni ograničavaju tužioce da parcele koriste i obrađuju kao što su to ranije činili.

U ponovljenom postupku, prvostepeni sud će ponovo odlučiti i o troškovima celog postupka, na osnovu člana 165. stav 3. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković