U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Tatjane Matković Stefanović, predsednika veća, Tatjane Đurica i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Snežana Vučković, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 921/23 od 05.04.2023. godine, u sednici održanoj 19.06.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 921/23 od 05.04.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 503/2021 od 31.01.2023. godine, u stavu prvom izreke, usvojen je tužbeni zahtev. U stavu drugom izreke, obavezan je tuženi da tužilji isplati 19.337.847,40 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od presuđenja do isplate, a na ime naknade za faktički eksproprisanih 1333/1361 delova parcele broj .. KO Veternik, ukupne površine od 13a 61m2 i 13/14 delova parcele broj .. KO Veternik ukupne površine od 14m2, koje su upisane u list nepokretnosti broj .. . U stavu trećem izreke, obavezan je tuženi da u roku od 15 dana od dana pravnosnažnosti presude o svom trošku izvrši upis prava vlasništva – upis javne svojine Grada Novog Sada na 1333/1361 delova parcele broj .. KO Veternik i 13/14 delova parcele broj .. KO Veterenik, koje su upisane u list nepokretnosti broj .. KO Veternik, a što je tužilja dužna priznati i trpeti. U stavu četvrtom izreke, obavezan je tuženi da tužilji nadoknadi troškove parničnog postupka od 517.553,00 sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 921/23 od 05.04.2023. godine, u stavu prvom izreke, odbijena je žalba tuženog i potvrđena je prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, 72/11... 10/23 – dr. zakon), pa je našao da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, a ni u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pri čemu drugostepena presuda sadrži ocenu svih žalbenih navoda koji su od odlučnog značaja.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je isključivi vlasnik dve parcele upisane u list nepokretnosti .. KO Veterenik, i to: parcele broj .. površine 1361m2 i .. površine 14m2, koje se nalaze u potesu Sajlovu i prema vrsti su zemljište u građevinskom području, a po kulturi njive 2. klase. Navedene parcele tužilja je nasledila od svog oca po osnovu rešenja Javnog beležnika Nikole Orlovića br. UPP: 206-2020 od 02.10.2020. godine, koje je postalo pravnosnažno 09.10.2020. godine. Prema Informaciji o lokaciji Gradske uprave za urbanizam i građevinske poslove Novi Sad broj V-353-852/21 od 01.10.2021. godine, a koja je urađena na osnovu Plana generalne ragulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list grada Novog Sada“ br. 27/15...9/20), predmetne parcele su zemljište koje ima namenu za javno građevinsko zemljište - parcele izdvojene za javnu saobraćajnu površinu (regulaciju Ulice ... i Novosadskog puta). Obe parcele su u celosti namenjene za površinu javne namene, pri čemu je faktički katastarska parcela br. .. KO Veternik privedena planskoj nameni u površini od 13a i 33m2, odnosno 97,94% površine predmetne parcele, koja površina se može izraziti u vidu realnog razlomka 1333/1361 dela. Parcela br. .. KO Veternik je faktički privedena planskoj nameni u površini od 13m2 odnosno 92,86% površine predmetne parcele, koja površina se može izraziti u vidu realnog razlomka 13/14. Iznad katastarske parcele .. prostire se vazdušni svod elektroenergetske mreže, a ispod predmetnih katastarskih parcela prostiru se podzemni vodovi telekomunikacione mreže, gasovodne mreže i elektroenergetske mreže. Delovi katastarskih parcela koji su prema faktičkom stanju privedeni planskoj nameni u potpunosti su saobraćajno i komunalno opremljeni. Iste najvećim svojim delom predstavljaju deo asfaltiranog kolovoza Ulice ..., sa infrastrukturom, što se može smatrati deposedovanjem. Tržišna vrednost predmetnih parcela je 14.366,90 dinara/m2. Ukupna vrednost zemljišta koje je privedeno nameni, a odnosi se na obe katastarske parcele iznosi 19.337.847,40 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su u smislu odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije i člana 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda usvojili tužbeni zahtev, utvrdili da je tuženi stekao pravo javne svojine na predmetnim parcelama i tuženog obavezali da tužilji isplati novčanu naknadu za predmetne katastarske parcele, budući da su iste privedene nameni, te nalazeći da se tužilja ne može koristiti svojim svojinskim ovlašćenjem na navedenim katastarskim parcelama zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Neosnovani su navodi i razlozi revizije tuženog kojima se pravnosnažna presuda pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2). Saglasno navedenom, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 1. tač. 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/2009...9/20), koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 27/15...9/20) propisano je da površina javne namene jeste prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa, u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr.).

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11 i 153/20), propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo), a stavom 10. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju sporno zemljište, označeno kao kat. parc. broj .. površine 1361m2 i .. površine 14m2 planskim aktom predviđeno je za javnu namenu. Prema Informaciji o lokaciji Gradske uprave za urbanizam i građevinske poslove Novi Sad broj V-353-852/21 od 01.10.2021. godine, koja je urađena na osnovu Plana generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list grada Novog Sada“ br. 27/15...9/20) predmetne katastarske parcele su u celosti planirane za površinu javne namene - delove regulacija saobraćajnica. Predmete parcele se i u prirodi u pretežnom delu – 97,94% i 92,86% koriste kao saobraćajna i javna površina od strane neograničenog broja ljudi. Shodno tome, jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo javne svojine izuzme iz poseda ranijeg vlasnika i za to joj isplati odgovarajuću naknadu, a upiše u javne knjige svoje pravo svojine na istom.

Imajući u vidu činjenicu da je predmetno zemljište faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se koristi za javnu namenu, kao saobraćajna i javna površina od strane neograničenog broja ljudi i na taj način izvršena tzv. faktička eksproprijacija, koja i nastaje kada se na zemljištu grade dobra u opštoj upotrebi, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda, to je po oceni Vrhovnog suda pravilan zaključak nižestepenih sudova da, kada je zemljište faktički privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužilja kao dotadašnji vlasnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Tužilji je time povređeno pravo na imovinu, pa zato ima pravo na traženu naknadu za faktički oduzetu imovinu. Stoga su pravilno nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su tuženog obavezali da tužilji isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta (u visini odmerenoj prema tržišnoj vrednosti utvrđenoj na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka), shodno članu 42. Zakona o eksproprijaciji.

Kod utvrđenja da se predmetne katastarske parcele faktički koriste za javnu namenu, kao saobraćajna i javna površina od strane neograničenog broja ljudi, tj. kao javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini je jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalazi na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, tuženi je u obavezi da tužilji isplati odgovarajuću novčanu naknadu. Zato su bez uticaja revizijski navodi da je u pitanju samo donošenje planskog akta koji ne znači da je izvršeno deposediranje prava vlasništva.

Sud je cenio i ostale navode revizije, ali nalazi da isti nisu od posebnog značaja za donošenje drugačije odluke.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Tatjana Matković Stefanović,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković