Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio revizije, zbog bitne povrede odredaba parničnog posdtupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Sl. glasnik RS“, br.72/11...18/20), pa je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijsko ukazivanje da je učinjena bitna povreda odredaba postupka iz člana 374. stav 2.tačka 12. ZPP, nije od značaja jer odredbom člana 407. ZPP ta povreda nije propisana kao revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je kao izvršilac posla, u periodu od 29.06.2018. godine do 26.02.2021. godine, kod tuženog kao naručioca posla, po osnovu 33 sukcesivno zaključenih ugovora o delu, obavljao iste poslove ... na održavanju i rukovanju aparata za hemodijalizu i održavanju i rukovanju osmozom. Za obavljeni rad, tuženi je tužiocu isplaćivao ugovorenu naknadu. Tužilac između zaključenih ugovora nije imao prekida u radu. Odlukom tuženog od 17.12.2014. godine izmenjen je Statut Doma zdravlja Kučevo i predviđeno da u okviru svoje delatnosti pruža i medicinsku uslugu hemodijalize. Tužiocu je izdat sertifikat za uspešno završenu obuku u periodu 5.-6.09.2020. godine za servisiranje i održavanje sistema reverzne osmoze.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužioca usvojio, tako što je utvrdio da je zasnovao radni odnos na neodređeno vreme kod tuženog i obavezao tuženog da sa tužiocem zaključi ugovor o radu i rasporedi u skladu sa njegovom stručnom spremom i radnim sposobnostima, a u smislu odredbe člana 37. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 75/14). Prvostepeni sud je zaključio da je tužilac u utuženom periodu obavljao poslove iz delatnosti poslodavca (zdravstvene usluga iz oblasti interne medicine sa hemodijalizom) duže od dve godine, da njegovo radno angažovanje ima karakter radnog odnosa, zbog čega nalazi da je poslodavac zloupotrebio institut ugovora o delu iz člana 199. Zakona o radu i da se radi o simulovanim ugovorima u smislu člana 66. Zakona o obligacionim odnosima, koji prikrivaju ugovor o radu.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu tako što je odbio tužbeni zahtev, nalazeći da je prvostepeni sud na utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo, imajući u vidu da je tužilac kod tuženog radio po osnovu više zaključenih ugovora o delu, da se takvo radno angažovanje, prema članu 199. Zakona o radu, ne smatra radnim odnosom, već predstavlja oblik rada van radnog odnosa koji nije podoban za preobražaj u radni odnos na neodređeno vreme u smislu člana 37. Zakonao radu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pobijanom drugostepenom presudom pravilno je prvostepena presuda preinačena i odbijen tužbeni zahtev, ali iz drugih razloga.

Odredbom člana 37. Zakona o radu propisano je da ugovor o radu može da se zaključi na određeno vreme, za zasnivanje radnog odnosa čije je trajanje unapred posla ili nastupanjem određenog događaja, za vreme trajanja tih potreba (stav 1), poslodavac može zaključiti jedan ili više ugovora o radu iz stava 1. ovog člana na osnovu kojih se radni odnos sa istim zaposlenim zasniva za period koji sa prekidima ili bez prekida ne može biti duži od 24 meseca (stav 2), ako je ugovor o radu na određeno vreme zaključen suprotno odredbama ovog zakona ili ako zaposleni ostane da radi kod poslodavca najmanje pet radnih dana po isteku vremena za koje je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vreme (stav 6).

Tuženi je ustanova koja po članu 2. stav 1. tačka 5, 7. i 8. Zakona o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS", broj 54/09... 62/13 i 63/13 - ispravka), spada u korisnike javnih sredstava, pa se u odnosu na nju primenjuju odredbe i tog zakona. Zakonom o izmenama i dopunama tog Zakona („Službeni glasnik RS“ broj 108/2013 od 06.12.2013. godine) u članu 27e dodati su novi stavovi 34. i 35. kojima je propisano da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31.12.2015. godine, a izuzetno od tog stava radni odnos sa novim licima može se zasnovati uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva, a postupak za pribavljanje saglasnosti propisan je Uredbom o postupku za pribavljanje saglasnosti za novo zapošljavanje i dodatno radno angažovanje kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS „ br. 113/2013, 21/2014, 118/2014, 22/2015 i 59/2015). Navedena odredba člana 27e stav 34. Zakona novelirana je kasnijim izmenama i dopunama („Službeni glasnik RS“ broj 142/2014... 149/2020), tako da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih odnosno upražnjenih radnih mesta do 31. decembra 2016. godine („Službeni glasnik RS“ broj 103/2015), zatim do 31. decembra 2017. godine („Službeni glasnik RS“ broj 99/16), do 31. decembra 2018. godine („Službeni glasnik RS“ broj 113/17), do 31. decembra 2019. godine („Službeni glasnik RS“ broj 95/18 i 31/19), odnosno do 31. decembra 2020. godine („Službeni glasnik RS“ broj 72/2019 i 149/2020).

Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS“ br. 149/2020 od 11.12.2020. godine- sa primenom od 01.01.2021. godine i 92/2023 od 27.10.2023. godine) članom 3. dodat je i član 27k, kojim je propisano da je u određenim slučajevima dozvoljeno zasnivanje radnog odnosa na neodređeno vreme i bez saglasnosti nadležne Komisije Vlade RS, ukoliko su ispunjeni predviđeni uslovi u zakonom predviđenom postupku. Naime, u periodu od 1. januara 2021. godine do 31. decembra 2026. godine korisnicima javnih sredstava dozvoljeno je da bez posebnih dozvola i saglasnosti u tekućoj kalendarskoj godini prime u radni odnos na neodređeno vreme i radni odnos na određeno vreme u svojstvu pripravnika do 70% ukupnog broja lica kojima je prestao radni odnos na neodređeno vreme po bilo kom osnovu u prethodnoj kalendarskoj godini (umanjen za broj novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika u toj kalendarskoj godini), dok o prijemu novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika iznad tog procenta odlučuje telo Vlade, na predlog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva. Izuzetno od stava 1. ovog člana, telo Vlade iz stava 1. ovog člana može jednim aktom dati saglasnost novoosnovanom korisniku javnih sredstava na broj lica koji taj korisnik može primiti u radni odnos na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika u kalendarskoj godini u kojoj je osnovan.

Zapošljavanje iz član 27k st. 1. i 2. ovog člana može se realizovati ukoliko korisnik javnih sredstava ima obezbeđena sredstva za plate, odnosno zarade, sa pripadajućim porezom i doprinosima za novozaposlene, kao i pod uslovima i u skladu sa procedurama predviđenim posebnim propisima. Počev od 1. januara 2021. godine ukupan broj zaposlenih na određeno vreme (izuzev u svojstvu pripravnika), lica angažovanih po ugovoru o delu, ugovoru o privremenim i povremenim poslovima, preko omladinske i studentske zadruge, kao i posredstvom agencije za privremeno zapošljavanje i lica angažovanih po drugim osnovama, kod korisnika javnih sredstava, ne može biti veći od 10% ukupnog broja zaposlenih na neodređeno vreme, osim izuzetno, uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva. U ograničenje iz stava 4. ovog člana ne ubrajaju se lica u radnom odnosu na određeno vreme radi zamene odsutnog zaposlenog do njegovog povratka, lica radno angažovana posredstvom Nacionalne službe za zapošljavanje u cilju sprovođenja mera aktivne politike zapošljavanja u skladu sa propisima koji uređuju oblast zapošljavanja (javni radovi i dodatno obrazovanje i obuke), lica angažovana radi realizacije projekata koji se finansiraju sredstvima Evropske unije ili sredstvima donacija, ukoliko se naknade za njihov rad, sa pripadajućim porezima i doprinosima, finansiraju iz ovih izvora, kao i lica angažovana od strane korisnika programa obuke, akreditovanih realizatora obuke koji su upisani u Stalnu listu predavača i drugih realizatora obuka koju vodi Nacionalna akademija za javnu upravu.

Uredbom o postupku za pribavljanje saglasnosti za novo zapošljavanje i dodatno radno angažovanje kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ br. 159/2020 i 116/2023) bliže je uređen postupak za pribavljanje saglasnosti iz st. 1, 2. i 4. ovog člana.

Članom 105. navedenog Zakona propisano je da ako su odredbe drugih zakona, odnosno propisa u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.

Sledom iznetog, odredbe Zakona o budžetskom sistemu kojima je propisana zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta su lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu kojima se propisuju uslovi za preobražaj radnog odnosa sa određenog na neodređeno vreme, saglasno odredbi člana 105. Zakona o budžetskom sistemu. Kako je u spornom periodu od 29.06.2018. godine do 26.02.2021. godine, na snazi bio Zakon o budžetskom sistemu sa izmenama i dopunama, tuženi je sa tužiocem koji spada u kategoriju novih lica mogao samo izuzetno, uz saglasnost tela Vlade, da zasnuje radni odnos na neodređeno vreme. S obzirom da ta saglasnost nije postojala, nije bilo uslova za preobražaj radnog odnosa tužioca u smislu člana 37. stavovi 2. i 6. Zakona o radu, pa su neosnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP.

Kako se navodima revizije ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, Vrhovni sud je na osnovu odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Mirjana Andrijašević, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković